Domowe kłapouchy

Wilk, przodek psa domowego, ma uszy niezbyt duże, stojące i owłosione w środku. Zresztą wszystkie dzikie psowate mają je stojące. U psów wywodzących się z zimnych stref klimatycznych uszy są małe i mocno owłosione, co chroni przed odmrożeniami. Z kolei w ciepłym klimacie są większe, bo to pozwala na lepsze oddawanie ciepła. Bardzo duże uszy mają na przykład tacy kuzyni psów jak szakale, a wręcz gigantyczne w stosunku do rozmiarów ciała – trochę dalszy kuzyn, lis pustynny fenek. W przeciwieństwie do ludzkich standardowe psie uszy są umięśnione i bardzo ruchliwe. Mogą się obracać w różne strony – kierować do przodu, na boki, a nawet wykręcać do tyłu. Potrafią się poruszać niezależnie od siebie. Kładzenie uszu to nie tylko sposób ochrony np. przed deszczem, ale także jeden z elementów psiej mowy ciała.

Jak płatek róży
Duże, oklapnięte uszy są typowe dla wielu ras myśliwskich, ale już na przykład retrievery mają je nieco mniejsze. Jeszcze mniejsze, załamane powyżej podstawy, charakteryzują teriery i niektóre owczarki. Uszy stojące mają szpice i inne rasy pierwotne, ale także wiele owczarków i kundelków. U tych ostatnich można czasem spotkać psy o dwóch różnie noszonych uszach. Z kolei złożone w tak zwany płatek róży są typowe dla niektórych chartów, ale spotykane też u innych ras, np. u części buldogów.

Uszy z dzieciństwa
Skąd się wzięły u psów oklapnięte uszy, do końca nie wiadomo. Ta cecha pojawiła się u wielu zwierząt udomowionych przez człowieka, w tym u lisów hodowanych pod kątem przyjaznego stosunku do ludzi, podobnie zresztą jak zakręcone ogony i łaciate umaszczenie. Niektórzy sądzą, że jest to jedna z cech młodzieńczych, które utrwalają się podczas udomowienia. Oklapnięte uszy mają młode psowate, jednak stają one bardzo szybko – już u kilkutygodniowych maluchów. Pies zachowuje w dorosłym wieku wiele cech młodego wilka. Są to przede wszystkim cechy zachowania, np. chęć do zabawy. Być może również oklapnięte uszy „pozostają” psu z dzieciństwa. Niezależnie jednak od tego, skąd się wzięły, mogły się spodobać, bo nadają psu łagodniejszy wygląd – dlatego stały się jeszcze jednym kryterium selekcji.

Stać czy nie stać?
Dla hodowców najmniej kłopotliwe są rasy z dużymi i obwisłymi uszami, które nie mają raczej szans być noszone nieprawidłowo. Niewiele problemów sprawiają też uszy szpiców – zazwyczaj stają szybko. Podobnie jest w wypadku psów małych ras – np. teriery szkockie miewają stojące uszy niemal od urodzenia (u ślepych osesków sterczą one śmiesznie na boki). W innych liniach szkotów mogą stawać wolniej, ale powinno się to stać najpóźniej do czwartego miesiąca życia. Trudniej bywa z tym u corgi, które, choć same niewielkie, uszy mają bardzo duże. Zazwyczaj stają im one w wieku 7-8 tygodni, ale nierzadko później.

Jeśli pies ma już ponad trzy miesiące, a uszy nadal nie stoją, warto im „pomóc”, usztywniając je plastrami oraz wzbogacając dietę np. o chrząstki. Zaleca się też masaże. U niektórych corgi jeszcze w wieku 4-5 miesięcy uszy są miękkie. Bywa, że dopiero około 5.-6. miesiąca życia psa wyjaśnia się, czy staną, czy nie. Jeszcze dłużej mogą stawać uszy u owczarków niemieckich. Bywa, że już w wieku pięciu tygodni, ale czasem trwa to do roku. Zwykle jednak stają, gdy pies ma cztery miesiące. Jeśli nie staną samodzielnie do czasu wymiany zębów, hodowcy zalecają wspomaganie plastrami i dietą.

Generalnie na szybkość stawania uszu ma wpływ wielkość i typ budowy psa. U mniejszych i drobniejszych przebiega to szybciej niż u dużych i ciężkich. Zależy to też czasem od linii hodowlanej. Jednak nawet u rodzeństwa z jednego miotu uszy mogą stawać w różnym tempie i na różne sposoby, co wygląda komicznie. Z kolei u collie i sheltie uszy powinny załamywać się w określonym miejscu – nie mogą być ani zbyt obwisłe, ani całkiem stojące. Problemy z ich noszeniem zdarzają się u przedstawicieli tych ras dość często. Tajemnicą poliszynela jest, że część psów ma przed wystawą specjalnie obciążane (np. gumą do żucia) końcówki uszu, które bez tego całkiem by stanęły…

Stojące też chorują
Gdy klapnięte uszy są obwisłe tak bardzo, że mają zagięty kanał słuchowy, a na dodatek są owłosione od środka (np. u spanieli), łatwo ulegają infekcjom – zwłaszcza jeśli dostanie się do nich woda. Wymagają więc szczególnie systematycznej pielęgnacji (patrz ramka). Psy gończe, takie jak bloodhound i basset hound, nie mają uszu zarośniętych, ale ich kanał słuchowy jest kiepsko przewietrzany ze względu na niskie osadzenie uszu i luźną skórę na głowie. Trzeba jednak pamiętać, że najbardziej ekstremalne cechy budowy uszu dotyczą psów hodowanych głównie pod kątem wystaw. Zwierzęta użytkowe nie mają zazwyczaj aż tak przesadnie uwypuklonych cech, tak więc i uszy większości psów myśliwskich wcale nie są tak podatne na choroby. Na większe ryzyko narażone są nie tylko psy o uszach ciężkich i zarośniętych od środka, ale także te o bardzo dużych, stojących i słabo owłosionych. Takie uszy są dobrze wentylowane, ale z kolei słabo chronione przed czynnikami zewnętrznymi. Dlatego często się słyszy o problemach z uszami u owczarków niemieckich. Z takich względów nie powinno się przycinać sztywnych włosów rosnących u wejścia do ucha.

Oczywiście najlepszy model ucha opracowała natura – uszy podobne do wilczych. Bardzo funkcjonalne są także nieduże uszy załamane powyżej podstawy.

Komu zagraża głuchota?
Każde ucho jest dobre, jeśli… słyszy. Głuchota psów najczęściej związana jest z białym umaszczeniem. Nadmierna ilość bieli na głowie naszego psa powinna nas skłonić do zbadania jego słuchu. Niestety, w Polsce nie ma możliwości wykonania psu profesjonalnego testu BAER (badanie komputerowe). Oczywiście psy, podobnie jak ludzie, nierzadko głuchną na starość.Wreszcie występuje u psów jeszcze jeden rodzaj głuchoty – wybiórcza, polegająca na niesłyszeniu komend. Ale to już temat na inną opowieść…