Pomocne łapy
Zapis czata z Anetą Graboś ze Śląskiego Centrum Kynologicznego Prestor i fundacji Dogiq
Czym zajmuje się fundacja Dogiq?
Specjalizujemy się w szkoleniu psów asystujących dla osób niepełnosprawnych ruchowo, ale w tej chwili przygotowywany jest również pies dla osoby niesłyszącej.
Jak długo trwa szkolenie psa?
Prawie dwa lata.
Które rasy nadają się na asystentów?
Wykorzystujemy grupę retrieverów – mają konieczne cechy psychiczne i są odpowiedniej wielkości. Ale i wśród nich nie ma zbyt wielu psów o odpowiednim potencjale. Na 60 szczeniąt nadają się średnio trzy. Szkolimy również mieszańce, które świetnie się sprawdzają w roli psiego asystenta.
Dlaczego większość fundacji używa labradorów i goldenów, a nie wszechstronnych owczarków?
Owczarek bardziej niż labrador przywiązuje się do opiekuna i przeżywa rozłąkę z nim, a w procesie szkolenia psa ważne jest redukowanie jakiegokolwiek stresu. Kolejny powód to aktywna postawa obronna, która ogranicza owczarka jako psa asystującego osobie niepełnosprawnej. Jeśli jednak chodzi o jakość jego pracy, to powtórzę za Kenem Brydonem, trenerem z Irish Guide for the Blind: owczarek to „top of the top” – najlepszy z najlepszych.
Mój brat od kilku miesięcy musi się poruszać na wózku. Mamy trzyletniego boksera. Czy można go przyuczyć do roli asystenta?
Każdego psa można do pewnego stopnia nauczyć asystowania. Fundacja Dogiq preferuje jednak przekazywanie asystentów, za których selekcję, wyszkolenie i opiekę była odpowiedzialna.
Jakie cechy musi mieć pies, by sprawdził się w roli asystenta?
Potrzebę kontaktu z człowiekiem, chęć do pracy i umiejętność koncentracji.
Jak wygląda proces przygotowywania takiego psa?
W wieku 7-10 tygodni szczenię trafia do rodziny zastępczej, która zapewnia mu miłość i pokazuje świat: oswaja z ruchem ulicznym, innymi zwierzętami, bodźcami. Gdy ma ok. 10 miesięcy trafia pod opiekę trenera prowadzącego i rozpoczyna program treningowy. Kurs adaptacyjny z docelowym opiekunem, podczas którego kreowany jest zespół, zaczyna się, kiedy zwierzak ma ok. 20 miesięcy. Jeśli para pracuje dobrze i swobodnie, pies jedzie do nowego domu.
Kto i jakimi metodami szkoli psy?
Są szkolone przez trzech trenerów według opracowanego przez mnie programu. Stosujemy techniki pomostowe (wzmocnienie pozytywne związane z określonym dźwiękiem np. klikam klikerem i pies dostaje nagrodę, kliknięcie to pomost do osiągnięcia celu) lub inne wzmocnienie np. intonacyjne – wygodniejsze w użyciu przez osoby, którym przekazujemy psy.
Jakie konkretnie umiejętności musi posiąść pies, by mógł być przekazany osobie niepełnosprawnej?
W wypadku osoby z dysfunkcją ruchu pies musi bezbłędnie poruszać się przy wózku – niezależnie od okoliczności, w jakich się znajdzie. Kolejne umiejętności to podawanie upuszczonych przedmiotów, współpraca z osobami postronnymi (sprzedawca, kelner), przynoszenie, odnoszenie wskazanych przedmiotów, wzywanie pomocy, asystowanie przy rozbieraniu i ubieraniu opiekuna.
Czego najtrudniej nauczyć psa asystenta?
Ignorowania takich bodźców jak zapachy, inne zwierzęta czy ludzie, którzy często zaczepiają psy, utrudniając im pracę.
Wyszkolone psy potrafią ponoć wypłacać pieniądze z bankomatu, czy to prawda?
Oczywiście, labradorka, którą przekazaliśmy studentce z Gdańska, robi to popisowo. Co prawda psy nie potrafią jeszcze wprowadzać PIN-u, lecz myślę, że wkrótce pojawi się rozwiązanie umożliwiające czworonogom pełną obsługę bankomatu.
Ile komend rozróżnia pies asystent?
Te, które mieszkają ze swoimi docelowymi opiekunami, rozróżniają ich ponad 80. Od pewnego momentu trudno jednak mówić o komendach, skoro dla psa dźwięk budzika oznacza, że pora przyciągnąć wózek do łóżka opiekuna i zacząć dzień.
Kto może otrzymać wyszkolonego przez was psa?
Preferowane są osoby aktywne, którym pies umożliwi – mimo niepełnosprawności – pełen udział w życiu społecznym.
Czy z psem asystentem można wchodzić do sklepów, urzędów itp?
W Polsce nie ma regulacji dotyczących obecności psa w miejscach publicznych. Można wręcz powiedzieć, że osoby niepełnosprawne z psem są dyskryminowane.
Czy praca przewodnika nie jest dla zwierzęcia zbyt ciężka? Przecież pies musi się czasem wybiegać…
Każdy, kto otrzymuje psa, jest informowany o jego potrzebach – swobodny spacer i możliwość wybiegania się są koniecznym warunkiem efektywnej pracy. Do szkolenia wybiera się czworonogi, które lubią zajęcie, nie ma więc mowy, by robiły coś wbrew sobie i były zmuszane do pracy.
Czy psy mogą pomagać osobom niepełnosprawnym także w pracy?
Właśnie na tym ma polegać praca psa, że towarzyszy cały dzień i uzupełnia nasze możliwości również w pracy.
Do którego roku życia pies może pracować jako asystent?
Z reguły do 8-10 roku życia. Potem trafia na psią emeryturę. Oznacza to, że pozostaje w rodzinie osoby, której asystował. Często się zdarza, że opiekę zapewnia mu fundacja.