Pies jako „część spadku” – co mówi prawo?
Zwierzę nie jest rzeczą, ale…
W polskim prawie pies, podobnie jak kot, należy do tzw. masy spadkowej. Formalnie oznacza to, że los psa po śmierci opiekuna jest regulowany przepisami podobnymi do tych dotyczących majątku. Choć ustawa o ochronie zwierząt stwierdza, że zwierzęta nie są rzeczą, w praktyce w sprawach spadkowych stosuje się do nich przepisy jak o rzeczach.
Kto dziedziczy psa?
Jeżeli nie zostanie sporządzony testament, pies staje się własnością ustawowych spadkobierców. Nie ma tu możliwości, aby przyjąć spadek bez zwierzaka, ponieważ jest on częścią postępowania spadkowego. W momencie, gdy spadkobierca nie zagwarantuje psu opieki lub się go pozbędzie, jest to porzucenie i jest karalne.
Jeśli nie ma osób, które dziedziczyłyby po zmarłej osobie, opiekę nad zwierzęciem przejmuje gmina, która jest zobowiązana do zapewnienia psu schronienia. W praktyce bardzo często psy po śmierci starszych lub samotnych opiekunów trafiają do schronisk – szczególnie, jeśli nikt z otoczenia zmarłej osoby nie zatroszczy się o ich dalsze losy.
Jak zabezpieczyć przyszłość psa? Testament, zapis, polecenie
Testament z zapisem – konkretna ochrona
Możesz wskazać w testamencie osobę, która przejmie twojego psa i dodatkowo zapisać jej środki na jego utrzymanie, np.: „Zapisuję mojemu przyjacielowi Markowi mojego psa Tofika oraz 15 000 zł na koszty opieki do końca jego życia.”
To dobre rozwiązanie, jeśli masz pewność, że dana osoba naprawdę chce i może opiekować się twoim zwierzęciem. Pamiętaj: przyjęcie zapisu oznacza obowiązek przejęcia zarówno psa, jak i przypisanych środków, ale spadkobierca wciąż może odmówić przyjęcia całości spadku.
Polecenie testamentowe
Masz możliwość zobowiązania spadkobiercy lub zapisobiercy do sprawowania opieki nad psem (tzw. polecenie testamentowe). Przykład: “Zobowiązuję moją córkę Annę do zapewnienia opieki psu Gustawowi do końca jego dni.” Jeżeli polecenie służy celom społecznym (np. troska o zwierzę), wykonanie takiego polecenia może być egzekwowane przez pozostałych spadkobierców lub wykonawcę testamentu.
Fundacja lub organizacja prozwierzęca
W przypadku braku rodziny albo osób chętnych do opieki, możesz powierzyć opiekę nad zwierzakiem fundacji lub organizacji (np. Towarzystwu Opieki nad Zwierzętami w Polsce). Warto wcześniej ustalić szczegóły – niektóre fundacje mają procedury adopcyjne, inne wymagają przekazania środków na utrzymanie zwierzęcia.
Co się dzieje, gdy nikt nie chce przejąć psa?
Bywają sytuacje, gdy spadkobiercy nie decydują się przyjąć psa, wówczas zwierzę trafia do schroniska, a majątek przejmuje następny w kolejce spadkobierca lub (przy ich braku) gmina. Zdarza się, że na schroniskowe ogłoszenie trafiają „psy po zmarłej pani”, które długo czekają na nowy dom.
Bywają też przykre sytuacje. Owczarek niemiecki Hachi razem z młodszym kolegą Koko po śmierci samotnego opiekuna zostali na zamkniętej posesji. Psy przez kilka dni pilnowały domu, nosiły buty opiekuna. Dopiero interwencja rodziny i TOZ zapewniła im nowy, odpowiedzialny dom. To przykład, dlaczego warto zadbać o zabezpieczenie na wypadek śmierci opiekuna.
Czy pies może dziedziczyć? Mity i ciekawostki
Według prawa polskiego pies nie może być spadkobiercą (spadkobiercami są tylko osoby fizyczne lub prawne). Słynne przykłady psów-milionerów dotyczą jedynie prawa amerykańskiego czy niemieckiego, gdzie można utworzyć specjalny fundusz (pet trust) na opiekę nad zwierzęciem po śmierci.
Co można zrobić już dziś?
Rozmawiaj z rodziną o przyszłości zwierzaka. Wskaż opiekuna i zabezpiecz go finansowo w testamencie. Rozważ konsultację z prawnikiem lub TOZ w sprawie sformułowania zapisu lub polecenia. Dbając o psa dziś, troszczysz się o niego również po swoim odejściu.
Artykuł powstał we współpracy z Towarzystwem Opieki nad Zwierzętami w Polsce.
