Akademia psiego terapeuty (3)

Pies pracujący w dogoterapii często spotyka osoby mu nieznane. Podchodzą do niego, mówią, przytulają go i głaszczą. Musi więc wiedzieć, jak się zachować w takich sytuacjach, aby te spotkania były przyjemne i bezpieczne.

Szkolenie w zakresie umiejętności socjalnych rozpoczynamy od nauki podchodzenia – zarówno obcej osoby do psa, jak i psa do niej. Wydaje się, że to proste i nie trzeba zawracać sobie głowy uczeniem. W praktyce jednak jest inaczej.

Psy, które w okresie socjalizacji spotykały wiele osób, często się z nimi bawiły i dostawały od nich smakołyki, radośnie podbiegają do ludzi, zapraszają do zabawy. I jest to normalne, świadczy o tym, że kontakt z człowiekiem sprawia im przyjemność.

Teraz, kiedy są już starsze, muszą się nauczyć spokoju i opanowania przy nawiązywaniu kontaktów z nowymi osobami. To niezwykle ważne, gdyż pies będzie pracował z różnymi ludźmi. Niektóre dzieci boją się entuzjastycznych podskoków czworonoga, a osoby mające trudności z utrzymaniem równowagi mogą się przewrócić przy nazbyt dynamicznym powitaniu.

Aby nauczyć zwierzaka prawidłowego zachowania wobec obcych osób, musimy zaprosić do ćwiczeń pomocników. Najlepiej, gdy jest ich kilku, a zajęcia się odbywają w różnych miejscach.

Podchodzenie psa do obcej osoby
Prosimy pomocnika, aby stanął w odległości ok. 10 metrów od nas. Trzymamy psa na lince. Naszym zadaniem jest podejście z nim do pomocnika. Czworonóg powinien iść spokojnie na luźnej smyczy. Początkowo przewodnik może koncentrować jego uwagę na sobie, używając komendy „popatrz”, i nagradzać za jej prawidłowe wykonanie. Jeśli pies ciągnie do przodu i chce się szybko dostać do osoby, do której podchodzimy, należy się zatrzymać i cofnąć kilka kroków. W ten sposób dla naszego ucznia stanie się jasne, że dotrze na miejsce jedynie wtedy, gdy będzie szedł spokojnie na luźnej smyczy.

Po podejściu do pomocnika pies powinien przyjąć pozycję „siad” lub „stój” i się nie ruszać, gdy pomocnik wita się z nim, przez chwilę go głaszcząc. Nagradzamy zwierzaka smakołykiem za każdym razem, kiedy zachowuje się spokojnie, utrzymuje pozycję i pozwala się głaskać. Podczas kolejnych ćwiczeń zbliżamy się do pomocnika, który siedzi lub leży na ziemi, pamiętając, aby pies podchodził powoli i siadał lub cierpliwie stał przy powitaniu.

Podchodzenie obcej osoby do psa
Tym razem to przewodnik z psem zostaje w miejscu, a pomocnik podchodzi do czworonoga. W różnych wariantach tego ćwiczenia pies zajmuje różne pozycje. Czasem stoi, kiedy indziej siedzi, a innym razem leży. Pomocnik powinien podchodzić do niego z różnych stron – z przodu, z boku, a nawet z tyłu. Zwierzak musi pozostawać we wskazanej pozycji i spokojnie pozwolić się pogłaskać pomocnikowi, kiedy ten znajdzie się tuż przy nim.

W trakcie zajęć dogoterapii dzieci podchodzą do psa znajdującego się w niewielkiej odległości od przewodnika, aby wykonać jakieś zadanie. Podczas ćwiczeń koordynacji ruchowej mogą się do niego zbliżać z miską pełną wody lub iść po leżącej na ziemi linie. Pies powinien wtedy pozostawać w pozycji, o którą wcześniej poprosił go przewodnik. Aby temu podołać, musi wcześniej to przećwiczyć. W tym celu pozostawiamy go w pozycji np. „waruj – zostań” i odchodzimy na odległość około pięciu metrów. Pomocnik zbliża się do niego początkowo z boku, później również z przodu i z tyłu. Zwierzak powinien pozostawać w tej pozycji i akceptować delikatne pieszczoty pomocnika.

Początkowo może się zdarzyć, że pies poderwie się i podbiegnie do podchodzącego człowieka. Wówczas on powinien się odwrócić i w ogóle nie zwracać na psa uwagi. Czworonóg otrzyma w ten sposób informację, że przyjemny kontakt z człowiekiem, który do niego podchodzi, jest możliwy tylko wówczas, kiedy osoba ta sama się zbliży.

Akceptacja dotyku obcej osoby w pozycji „siad”, „stój” i „waruj”
Różne sposoby dotykania psa to podstawa większości ćwiczeń podczas zajęć dogoterapii. Dzieci z nadwrażliwością dotykową mogą trenować dotykanie różnych faktur poprzez głaskanie poszczególnych części ciała czworonoga (różne rodzaje sierści), dotykanie pazurów, nosa czy zębów. Psy pracujące w dogoterapii powinny bezwzględnie akceptować i lubić głaskanie, przytulanie, dotykanie. Trudno oczywiście oczekiwać od zwierzaka, aby sam z siebie polubił, że ktoś obcy dotyka jego zębów, ale dzięki odpowiedniemu treningowi i nagradzaniu nawet to może się stać dla psa przyjemnością.

Przed przystąpieniem do ćwiczeń warto na ciele psa ustalić hipotetyczną mapę wrażliwości dotykowej. W tym celu głaszczemy, dotykamy i poklepujemy go miejsce przy miejscu – począwszy od pyska, poprzez grzbiet, boki, brzuch, łapy, opuszki, aż po ogon. Cały czas bacznie obserwujemy naszego ucznia. Zwracamy uwagę na jego reakcje, sprawdzając, jaki dotyk i w których miejscach sprawia mu najwięcej przyjemności, a jaki i gdzie – najmniej. Te informacje przydadzą się nam w trakcie ćwiczeń. Kiedy pomocnik będzie dotykał psa w sposób, który jest dla niego szczególnie przyjemny i w miejscu, które lubi, będzie to dla zwierzaka nagroda sama w sobie. Natomiast dotykanie miejsc wrażliwych musi się wiązać z nagradzaniem pysznymi smakołykami – dzięki temu skojarzy to z przyjemnością. Podczas ćwiczeń akceptowania dotyku obcej osoby pies powinien utrzymywać pozycję wskazaną przez przewodnika.

Akceptacja zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych przez obcą osobę
Dzieci uczestniczące w zajęciach dogoterapii zwykle bardzo lubią ćwiczenia związane z pielęg­nacją psa – czesanie, wycieranie łap, czyszczenie zębów. Oczywiście odbywa się to pod bacznym okiem terapeutów, niemniej jednak czworonóg powinien akceptować te czynności w wykonaniu nie zawsze zręcznych maluchów. Dlatego w trakcie uczenia psa umiejętności socjalnych pamiętajmy, aby zaaranżować również takie ćwiczenia z obcymi ludźmi, w tym z dziećmi.

Wprowadzanie psa w grupę
Pies uczestniczący w dogoterapii często pracuje z grupą osób. Do tego również trzeba go starannie przygotować. Zaczynamy od wprowadzania zwierzaka w grupę obcych mu ludzi. Do tego ćwiczenia będzie potrzebnych pięciu lub sześciu pomocników. Przewodnik z psem staje w odległości około pięciu metrów od grupy tworzącej krąg. Powoli podchodzi do niej, prowadząc czworonoga na luźnej smyczy. Wprowadza go w środek okręgu i prosi, żeby usiadł, a po chwili wyprowadza.

Osoby stojące w takim układzie tworzą zamkniętą małą przestrzeń, co może spowodować, że pies poczuje się dyskomfortowo, dlatego początkowo nie powinny go głaskać ani mówić do niego. Koncentrujemy uwagę czworonoga na sobie i nagradzamy w trakcie wchodzenia w grupę, po zajęciu odpowiedniej pozycji. Gdy pies dobrze opanuje to ćwiczenie, wprowadzamy utrudnienia.

Pierwszym będzie zmiana pozycji osób, do których nasz uczeń podchodzi. Prosimy je, aby usiadły na ziemi, i wprowadzamy psa w grupę. Podczas kolejnego etapu część pomocników może siedzieć, a część leżeć. Zwierzak po zajęciu pozycji nie powinien zbyt entuzjastycznie ich witać, obwąchiwać czy lizać po twarzy. Nagradzamy go zawsze, kiedy zachowuje się poprawnie.

Gdy pies już śmiało i bez oznak zaniepokojenia wchodzi w grupę osób znajdujących się w różnej pozycji, przechodzimy do uczenia go kolejnych umiejętności.

Akceptacja dotyku kilku osób jednocześnie
Wprowadzamy psa w grupę siedzących pomocników. Prosimy, aby usiadł lub się położył. Dwie osoby witają się z nim, mówią do niego i zaczynają kolejno głaskać. Zwierzak ma spokojnie się przywitać z pomocnikami, utrzymując wskazaną pozycję.

Początkowo przewodnik powinien go nagradzać za spokojne zachowanie, gdy jest dotykany przez członków grupy. Potem prosimy kolejne osoby, aby również zaczęły głaskać naszego ucznia. Mogą dotykać różnych części ciała psa – głowy, szyi, boków i łap. Czworonóg powinien akceptować dotyk wszystkich pomocników.

Spacer w grupie
Czasem podczas zajęć zdarza się, że grupa dzieci zabiera psa „na spacer”. Zwierzak może mieć wtedy zapiętych kilka smyczy trzymanych przez kilkoro dzieci. Warto przećwiczyć z nim wcześniej prawidłowe zachowanie w takiej sytua­cji. Aranżujemy więc ćwiczenie z pomocnikami.

Najpierw zwierzaka prowadzi przewodnik, nagradzając go za spokojne spacerowanie na luźnej smyczy. Jeśli pies akceptuje chodzenie w większej grupie, można przekazać smycz jednej z pomagających nam osób. Początkowo spacerujemy powoli i stopniowo zmieniamy tempo marszu. Czworonóg cały czas powinien iść spokojnie, nie ciągnąc ani nie zostając w tyle.

Współpraca z obcymi osobami to najważniejszy element w szkoleniu psiego terapeuty. Właśnie dzięki tym umiejętnościom psa pracującego w dogoterapii zajęcia sprawiają radość osobom w nich uczestniczącym i umożliwiają osiąganie założonych celów. Aby praca z czworonogiem była jeszcze efektywniejsza, musi on nabyć umiejętności specjalistyczne, o których napiszemy w kolejnym odcinku.