Czy psa da się uchronić przed zwierzęcą wersją alzheimera?

Kłopoty, które wiążemy z zaawansowanym wiekiem, warto skonsultować z lekarzem weterynarii. W niektórych wypadkach, zwłaszcza jeśli zacznie się stosować odpowiednie środki wcześnie, skutki są naprawdę dobre. Nie przedłużymy wprawdzie naszym czworonogom życia, ale możemy istotnie podnieść jego jakość, a zwłaszcza utrzymać z nimi dobry kontakt. Na dysfunkcję poznawczą potocznie mówimy demencja starcza u psa. Ta choroba może pojawić się wraz z wiekiem.

Zmiany zachowania starszych psów mogą być skutkiem procesów zwyrodnieniowych zachodzących w samym mózgu, albo wynikać z zaburzeń w obrębie narządów niezwiązanych bezpośrednio z układem nerwowym. Choroby układu krążenia i układu oddechowego obniżają wydolność fizyczną, a więc pies staje się mniej ruchliwy. Kłopoty z przewodem pokarmowym, przerost prostaty lub ból stawów (utrudnione oddawanie kału) prowadzą nieraz do brudzenia w domu, podobnie jak choroby nerek i wątroby (ponieważ prowadzą do picia dużych ilości wody).

Demencja starcza u psa a agresja

Osłabienie zmysłów sprawia, że zwierzęta stają się bardziej drażliwe. Są one skłonne do agresywnych reakcji obronnych, gdy ktoś do nich podchodzi, albo bardziej lękliwe. Zwierzę może mieć trudności w interakcji z otoczeniem i zamykać się we własnym świecie. Podobnie mogą się zachowywać przy przewlekłym bólu lub dyskomforcie innej natury, na przykład duszności. Wreszcie niedotlenienie mózgu na skutek zaburzeń krążeniowych lub oddechowych, a także toksyny metaboliczne występujące w zaawansowanej niewydolności wątroby i nerek prowadzą do dezorientacji, a nawet otępienia.

Chory pies wraca do normalnej sprawności poznawczej po opanowaniu choroby somatycznej, na przykład obniżeniu stężenia toksyn we krwi, usprawnieniu krążenia, leczeniu przeciwbólowym, zmianie zachowania domowników w wypadku upośledzenia zmysłów (polegające na przykład na uprzedzaniu psa w czytelny dla niego sposób o zbliżaniu się do niego).

Demencja starcza u psa jest związana ze zmianami zwyrodnieniowymi w mózgu. W pierwszym okresie choroby zmiany te są częściowo odwracalne i stosując odpowiednie suplementy diety, udaje się znacznie poprawić funkcjonowanie zwierzaka i opóźnić postępowanie choroby. Oczywiście nie ma tu szansy na wyleczenie, ale można istotnie poprawić jakość życia psa oraz jego właścicieli.

Oprócz dodatków żywieniowych stosuje się również leki usprawniające krążenie mózgowe oraz leki psychotropowe, z których jeden korzystnie wpływa na metabolizm starzejących się komórek nerwowych, a pozostałe łagodzą objawy związane z lękiem czy wycofaniem z aktywności.

Bądź wyczulony na pierwsze objawy

Demencja starcza u psa objawia się w stałych schemacie. Symptomy można podzielić na cztery grupy: związane z dezorientacją (zaburzenia pamięci i zdolności uczenia się); zmiany w interakcjach z innymi zwierzętami i ludźmi, a także przedmiotami w otoczeniu; zaburzenia snu (przede wszystkim budzenie się w nocy i dreptanie po domu, czasem także piszczenie lub szczekanie) oraz utratę czystości, co oznacza, że psu zdarza się załatwiać w domu.

Warto być na nie wyczulonym, aby uchwycić pierwsze oznaki choroby i od razu zacząć im przeciwdziałać. Najwcześniej można zaobserwować obniżony nastrój, mniejszą ruchliwość, spadek inicjatywy w kontaktach społecznych, brak zainteresowania zabawą, łagodne zmiany w porach snu i czuwania, reagowanie strachem na dawniej obojętne bodźce. Większość z tych objawów uznajemy najczęściej za naturalne i nieuchronne, a powinny nas one skłonić do działania.

Demencja starcza u psa – objawy

• zmiany osobowości,
• utrata wyuczonych zachowań, np. czystości,
• utrata wyuczonych poleceń,
• utrata hamowania społecznego, np. kradzież jedzenia czy „brudzenie” w obecności właściciela,
• zmiany emocjonalne: nasilenie niepokoju, strachu, fobii, depresja, drażliwość,
• zaburzenia pamięci krótkotrwałej: wielokrotne domaganie się uwagi, jedzenia, wyjścia na dwór, trudności w uczeniu się nowych zachowań,
• zaburzenia neurologiczne: zaburzenia czucia głębokiego – nieprawidłowa postawa i ruch, ośrodkowa głuchota i ślepota,
• dezorientacja,
• opóźnienie rozpoznawania ludzi, miejsc i przedmiotów: mylenie drzwi do mieszkania, czekanie na spacer przed drzwiami do pokoju, szczekanie na przedmioty,
• trudności w orientacji w nowym otoczeniu: po przestawieniu mebli lub przeprowadzce, niewyjaśnione wpatrywanie się przed siebie,
• zmiany w kontaktach z właścicielem: mniej entuzjastycznie wita, mniej się bawi, rzadziej szuka kontaktu, słabiej reaguje na polecenia (co bywa mylone z uporem), drażliwy, może reagować agresywnie,
• interakcje z psami: inne psy mogą reagować agresywnie, nie rozumiejąc zachowania starszego zwierzęcia, częstsze zachowania agresywne, spadek zainteresowania zabawą i interakcjami w ogóle,
• zmiany w cyklu snu i czuwania: wydłużenie czasu snu w ciągu dnia – skomlenie, szczekanie w nocy, nieustanne chodzenie, dreptanie, budzenie się w środku nocy i szukanie kontaktu z opiekunem,
• brudzenie w domu: pies daje sygnały niezrozumiałe dla właściciela, nie kojarzy potrzeby wydalania z odpowiednim podłożem, zwykle początkowo są to rzadkie wpadki, potem coraz częstsze i w miejscach coraz mniej zbliżonych do właściwych.

Wymienione objawy są typowe dla dysfunkcji poznawczej, lecz mogą występować również w depresji czy wielu chorobach somatycznych, dlatego zawsze konieczna jest konsultacja weterynaryjna.

Dysfunkcja poznawcza a lęk separacyjny

Dość często u starszych psów obserwuje się zwiększenie zależności od opiekunów. Zostawiony sam staruszek może się czuć niepewnie nawet, jeśli był przyzwyczajony do długiej nieobecności domowników w ciągu dnia.

Czasem pojawiają się typowe zachowania towarzyszące lękowi separacyjnemu, takie jak wycie czy szczekanie, niszczenie, próby wydostania się przez drzwi lub okna. Tego typu objawy pojawiają się jednak także wtedy, gdy zwierzę czuje się źle, jest osłabione, doświadcza bólu. Równie często można spotkać zwiększenie drażliwości i agresywności. Pies warczy w sytuacjach, które mogą mu zagrażać: gdy ktoś się zbliża, przenosi psa, chce go pogłaskać lub gdy zwierzę jest zaskoczone fizyczną bliskością innego osobnika.

Zdarza się też, że psy stają się o wiele bardziej „gadatliwe” – piszczą, wyją, szczekają bez jednoznacznego dla właścicieli powodu. Mogą się snuć po mieszkaniu i jęczeć, wciskać w kąty, z których trudno im wyjść.

U starszych zwierząt łatwo pomylić depresję z dysfunkcją poznawczą. Depresja to zaburzenie emocjonalne, niezwiązane ze zmianami w mózgu, które można leczyć. Bierze się ono z upośledzenia wzroku, słuchu i możliwości poruszania się, przez co zwierzę ma mniej stymulacji, nie może robić zwykłych dla siebie rzeczy (np. pracować, bawić się), a jego interakcje ze środowiskiem są utrudnione. Wszystko to razem prowadzi do wycofania się psa z aktywności i kontaktów społecznych.

Jak pomóc psu cierpiącemu na starcze zmiany?

• otoczenie zwierzęcia trzeba dostosować do jego nowych potrzeb, wynikających ze starzenia się organizmu; na przykład, jeśli nie widzi, można mu dać wskazówki dotykowe (chodniki wzdłuż szlaków komunikacyjnych i w centrum pokoju – pomagają omijać meble), węchowe (różne zapachy w różnych pomieszczeniach) i słuchowe (radio blisko miski), uprzedzać głosem, zanim zbliżymy się do psa, unikać przestawiania mebli,
• uczyć od nowa niezbędnych zachowań, które zostały zapomniane,
• stymulować zachowania eksploracyjne i społeczne,
• spacery raczej krótkie, ale w nowych miejscach,
• zabawy: szukanie jedzenia lub przedmiotów, ulubione zabawy psa dostosowane do jego obecnych możliwości,
• często zapraszać psa do kontaktu z własnej inicjatywy.

Autor: Joanna Iracka