Zabawa z pudłem

Ta zabawa szkoleniowa wywodzi się z projektu naukowego przeprowadzonego na delfinach, w którym brałam udział z innymi trenerami, „Kreatywny morświn: nauka nowatorskich zachowań”, opublikowanego w „Journal of Experimental Analysis of Behavior” w 1969 roku. Z czasem stała się ulubionym ćwiczeniem wielu szkoleniowców pracujących z psami.

Jest szczególnie korzystna dla psów wcześniej szkolonych tradycyjnie, które przez długi czas doświadczały tresury opartej na „korektach”, ponieważ rozwija w psie pomysłowość i dodaje mu fizycznej giętkości oraz uczy odwagi w samodzielnym próbowaniu czegoś nowego.

Krok pierwszy

Weź zwyczajne tekturowe pudło dowolnej wielkości, przytnij jego boki na wysokość około 10 cm, postaw pudło na podłodze. Kliknij, gdy pies spojrzy na pudło. Daj smakołyk. Jeśli pies podejdzie bliżej lub przejdzie obok pudła, nawet przypadkowo, kliknij.

Następnym razem, gdy klikniesz, wrzuć smakołyk do pudła lub rzuć obok niego. Jeśli pies skieruje się ku niemu, by wziąć smakołyk, kliknij ten krok i rzuć następny smakołyk. Jeśli pies wejdzie jedną łapą do pudła, to wspaniale – kliknij znowu, nawet jeśli pies akurat zjada swój poprzedni smakołyk, daj mu kolejny z ręki.

Czasami bardzo szybko można uzyskać wiele zachowań związanych z pudłem w ten sposób: kliknij za krok w kierunku pudła lub wejście do środka. Na zmianę: to wrzucaj smakołyk do pudła, to trzymaj go w ręce, tak żeby pies musiał do ciebie po niego wrócić.

Jeśli pies nie jest chętny, by wejść do pudła, i nie zjada wrzucanych tam smakołyków, to nie szkodzi: on wie, że je dostał. Jeśli w pudle zbierze się większa ilość smakołyków, to świetnie. Gdy pies wejdzie do pudła, dostanie bonus.

Jak decydujesz się zakończyć sesję, zanim to nastąpi, wówczas pozbieraj smakołyki z pudła i odłóż je na później, do następnej sesji. Pamiętaj, nigdy nie dawaj psu smakołyku bez wcześniejszego kliknięcia i zawsze klikaj za coś – za jakąś akcję ze strony psa.

Jeśli brakuje ci zachowań do klikania, możesz przesunąć się w inną część pokoju, tak by pudło było pomiędzy tobą a psem, zwiększysz w ten sposób szansę na to, że pies zrobi kilka kroków w kierunku pudła. Nie wołaj psa, nie klep pudła, nie zagaduj, nie zachęcaj psa, nie pomagaj mu. To wszystko może tylko sprawić, że stanie się on bardziej podejrzliwy.

Klikaj ruchy łap w kierunku pudła, nieważne, z jakiej odległości, i wtedy nagradzaj. Jeśli uzyskasz pięć lub sześć dobrych kliknięć za ruszanie się w kierunku pudła, przechodzenie obok albo przez pudło, a potem pies straci zainteresowanie i odejdzie, nie szkodzi. Zawsze możesz pobawić się „w zabawę z pudłem” później.

Wzmocnienia, które dałeś psu, zrobią za ciebie robotę pomiędzy sesjami – każde krótkie szkolenie sprawi, że następnym razem sprawy potoczą się szybciej.

Musisz pamiętać, że przecież, bądź co bądź, uczysz psa zasad nowej zabawy. Jeśli wcześniej szkoliłeś swojego psa metodami tradycyjnymi, może on działać zgodnie z zasadą „poczekaj, aż powiedzą ci, co robić”. Dlatego pierwsza zasada nowej gry – „zrób coś sam, a ja kliknę” – może być dla niego wyzwaniem.

W takim wypadku zabawa z pudłem jest szczególnie korzystna i te pierwsze drobne postępy będą wyjątkowo ekscytujące – mimo że będą niewidoczne dla obserwatora z zewnątrz, a teraz nawet tobie wydają się niewidoczne.

Zakończ pierwszą sesję kliknięciem „za nic” i bonusem – niech to będzie albo garść smakołyków, albo pozwolenie psu na wsadzenie pyska do miski ze smakołykami. „Hmm…” – to sprawi, że pies zacznie myśleć.

Następnym razem, gdy tekturowe pudło pojawi się w zasięgu wzroku psa, będzie on otwarty na nowe możliwości. Klinięcia. Smakołyki. Ekstranagrody. „To kartonowe pudło sprawia, że mój pan zachowuje się dziwnie, ale przyznaję, że podoba mi się ta nowa zabawa. Pudło? Coś, co potrafię sam zrobić? Z tym pudłem?” Dla psa to są nowe koncepcje, ale prędzej czy później pojawią się.

Jeśli twój pies jest bardzo podejrzliwy, być może będziesz musiał wykonać to pierwsze ćwiczenie raz, dwa lub kilka razy, zanim przekona się, że nie dzieje się tu nic innego poza tym, że kliknięcie zapowiada pyszne jedzenie. A pudło nie jest jakąś pułapką tylko znakiem, że nadszedł czas klikania i smakołyków, jeśli tylko pies odkryje, jak sprawić, by jego pan kliknął.

Krok drugi

Obojętne, czy pojawią się one w tej samej sesji, czy kilka sesji później, oto przykłady kilku zachowań, które można kliknąć. Kliknij, gdy pies wdepnie w pudło, popchnie pudło, dotknie pudła łapą lub pyskiem, powącha pudło, przeciągnie pudło, podniesie pudło, uderzy w pudło – czyli w skrócie, za cokolwiek, co pies zrobi z pudłem.

Pamiętaj, by klikać w momencie, gdy zachowanie trwa, a nie, gdy pies je skończy. Gdy klikniesz, pies oczywiście przestanie robić to, co robił, by dostać smakołyk. Ale ponieważ kliknięcie zaznaczyło zachowanie, pies powtórzy je albo jakąś jego wersję, po to byś ponownie kliknął. Nie stracisz więc zachowania tylko dlatego, że przerwałeś je kliknięciem.

Być może uda ci się uzyskać ogromną liczbę zachowań związanych z pudłem. Świetnie! Twój pies nauczył się rozwiązywać problem w kreatywny sposób. Jeśli zostaniesz zarzucony zachowaniami ofiarowywanymi przez psa i nie możesz się zdecydować, które z nich kliknąć, po prostu daj psu bonus i zakończ sesję. Teraz ty masz o czym pomyśleć przed następną sesją.

Z drugiej strony, pies może podejść do sprawy bardziej metodycznie, powoli i ostrożnie testować nową sytuację i powtarzać tylko to, co było kliknięte poprzednio, na przykład wkładanie jednej łapy do pudła. Dobrze, ale tym razem ty musisz zareagować elastycznie, bo inaczej skończycie jak para tenisistów: łapa, klik, łapa, klik, łapa, klik. To nie jest dobry sposób na tę grę.

Więc jeśli pies zaczyna wielokrotnie proponować to samo zachowanie, wstrzymaj się z kliknięciem. Gdy wsadzi łapę do pudła, ty czekaj. Twoje zachowanie zmieniło się, więc zachowanie psa także się zmieni.

Pies może trzymać łapę w pudle dłużej niż zwykle, w porządku, to coś nowego, za co można kliknąć. Może wyciągnąć ją na zewnątrz, mógłbyś to kliknąć raz czy dwa razy. Może włożyć także drugą łapę do środka… to dobrze, kliknij to. Teraz może spróbuje czegoś nowego.

I co dalej? Do czego zmierzamy? Cóż, gdy pies już odkryje, że „rozrabianie” z pudłem jest najwyraźniej celem tej gry, będziesz mieć wystarczającą liczbę zachowań, z których wybierzesz to, co ci się podoba.

Teraz możesz zacząć klikać tylko konkretne zachowania, te, które pokrywają się z twoim planem. To tak, jakbyś miał całe pudło literek z gry Scrabble i zaczął wybierać te literki, które ułożą się w wyraz. Ten proces także należy do „kształtowania”.

Krok trzeci

Różne wersje zachowań i zachowania końcowe: co mógłbyś ukształtować z zachowań, które pies oferuje przy pudle kartonowym?

Zachowanie: Wejdź do pudła i zostań tam

Początkowe zachowanie: pies wkłada łapę do pudła. Kliknij, rzuć smakołyk. Potem nie klikaj, tylko czekaj i obserwuj. Może dostaniesz dwie łapy w pudle. Kliknij. Teraz pracuj nad czterema łapami w pudle. Uzyskaj wejście psa do pudła.

Opcje: siedzenie lub leżenie w pudle; pozostawanie w pudle aż do kliknięcia; pozostawanie w pudle aż do zawołania, a potem kliknięcie za przyjście.

Zastosowania!

Wchodzenie psa do jego legowiska. Wchodzenie psa do jego klatki. Pozwól dzieciom na zabawę i zaprzyjaźnienie się z psem podczas klikania za wskakiwanie psa do pudła i wyskakiwanie z powrotem (działa także z kotami!).

Pewna nauczycielka ze szkoły podstawowej w niektóre dni zabiera swojego papillona do szkoły, w koszu piknikowym. Gdy kosz się otwiera, pies wyskakuje, bawi się z dziećmi, a potem wskakuje z powrotem.

Zachowanie: Przynieś pudło

Początkowe zachowanie: pies chwyta skraj pudła w zęby i unosi je nad podłogę.

Zastosowania!

Milion zastosowań! Niesienie pudła. Niesienie koszyka. Odkładanie rzeczy, np. układanie gazet na stertę. Wkładanie zabawek do pudełka. Pies, który przyswoił sobie ogólną zasadę: „podnoszenie rzeczy z pomocą pyska jest nagradzane”, może nauczyć się wielu dodatkowych umiejętności.

Zachowanie: Przewróć pudło na siebie

Jeśli pies pacnie łapą bliższy brzeg pudła wystarczająco mocno, ono się przewróci.

Zastosowania!

Nie wiem, do czego to się może przydać, ale nie jest trudno otrzymać to zachowanie; często pojawia się ono w czasie zabawy „101 rzeczy, które można zrobić z pudłem”.

Mój border terrier Skookum odkrył, że może przewracać na siebie wiklinowy, owalny, pusty koszyk, który służy nam za kosz na śmieci w salonie, tak że cały się pod nim chowa. Koszyk, który sam tajemniczo porusza się po salonie, to bez wątpienia najśmieszniejsza sztuczka, jaką którykolwiek z naszych gości kiedykolwiek widział w wykonaniu psa.

Ponieważ teriery uwielbiają śmiać się razem z ludźmi (ale nigdy z siebie), kliknięcia i smakołyki nigdy nie były konieczne, by podtrzymać to zachowanie, od momentu gdy pies je już odkrył i nauczył się czekać, aż poprosimy go o nie, a czyniliśmy to zwykle wtedy, gdy mieliśmy gości.

Tekst pochodzi z książki Karen Pryor „Kliker – skuteczne szkolenie psa”, przetłumaczonej przez Magdę Urban i wydanej przez Galaktykę.

Autor: Karen Pryor