Choroby neurologiczne u psów – rozpoznanie i leczenie

Układ nerwowy służy do sterowania całym organizmem psa. Dlatego wszelkie choroby mózgu czy rdzenia kręgowego będą poważnie zaburzać funkcjonowanie zwierzaka, wpływając na jego świadomość, sposób poruszania się lub koordynację ruchową. Jakie objawy mogą świadczyć o zaburzeniach ze strony układu nerwowego? Sprawdź, kiedy musisz skontaktować się z weterynarzem!

Jak zbudowany jest układ nerwowy psa?

Układ nerwowy to zespół wyspecjalizowanych komórek odpowiedzialnych za sterowanie aktywnością organizmu przy pomocy sygnałów elektrochemicznych. Układ ten można podzielić na centralny (ośrodkowy) i obwodowy.

Ośrodkowy układ nerwowy – OUN

Ośrodkowy, inaczej centralny układ nerwowy złożony jest z:

• mózgowia (mózgu i pnia mózgu) umiejscowionego w czaszce, odpowiadającego za analizowanie sygnałów wysyłanych z organizmu, sterowanie narządami i mięśniami, a także procesy myślowe,
• rdzenia kręgowego – grubego sznura nerwów biegnącego przez kanał nerwowy wewnątrz kręgosłupa, odpowiadającego za zbieranie i przekazywanie sygnałów nerwowych między mózgiem i resztą organizmu.

Delikatne tkanki centralnego układu nerwowego zabezpieczone są tkanką kostną (kręgami i czaszką). Otoczone są także płynem mózgowo-rdzeniowym, który zapobiega urazom mechanicznym.

Obwodowy układ nerwowy

Obwodowy układ nerwowy złożony jest ze zwojów i nerwów obwodowych, przekazujących impulsy nerwowe między narządami, mięśniami i rdzeniem kręgowym.

Przyczyny występowania chorób neurologicznych u psów

Schorzenia neurologiczne występujące u psów mogą być związane z uszkodzeniami w obrębie mózgu lub rdzenia kręgowego. Prawidłowe wytwarzanie sygnałów, ich przekazywanie i procesy myślowe mogą zostać zaburzone przez:

• wrodzone i dziedziczne zaburzenia krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego,
• wrodzone deformacje lub niedorozwój struktur mózgu, lub rdzenia kręgowego,
• udar mózgu, czyli niedokrwienie mózgu w wyniku zatoru lub wylewu,
• stany zapalne mózgu wywołane infekcjami wirusowymi, pasożytniczymi lub bakteryjnymi,
• choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa skutkujące zwężeniem kanału kręgowego i uciskiem na rdzeń kręgowy,
• urazy rdzenia kręgowego prowadzące do utrudnionej lub całkowicie przerwanej komunikacji mózgu z nerwami obwodowymi,
• uciskanie tkanki mózgu przez nowotwór,
• urazy czaszki i mózgowia.

Wpływ na pracę mózgu mogą mieć także choroby innych narządów, zatrucia i niedobory pokarmowe. Na przykład w wyniku poważnej choroby wątroby często dochodzi do zatrucia mózgu amoniakiem i rozwoju encefalopatii wątrobowej, która nieleczona może prowadzić do trwałych uszkodzeń tkanki nerwowej. Niedobory witamin z grupy B mogą natomiast powodować drgawki i paraliż kończyn. Zdarza się również, że zaburzenia neurologiczne mają charakter idiopatyczny, co oznacza, że ustalenie ich przyczyny nie jest możliwe.

Najczęstsze choroby neurologiczne u psów

Do chorób neurologicznych najczęściej występujących u psów należą:

• padaczka,
• przepuklina krążka międzykręgowego (dyskopatia),
• nowotwory mózgu i rdzenia kręgowego,
• zespół przedsionkowy,
• zespół Wobbloera,
• wodogłowie,
• mielopatia degeneracyjna (zwyrodnieniowa),
• jamistość rdzenia kręgowego,
• white shaker syndrome (idiopatyczne zapalenie móżdżku),
• hipoplazja móżdżku,
• zespół końskiego ogona.

Najczęściej występujące objawy chorób neurologicznych u psa

Choroby neurologiczne zwykle postępują gwałtownie, dlatego ich objawy pojawiają się nagle lub bardzo szybko się nasilają. Skutki uszkodzenia układu nerwowego będą w dużej mierze zależne od tego, której części dotyczy choroba. Do objawów klinicznych, mogących świadczyć o ucisku rdzenia kręgowego, należą:

• problemy ze wstawaniem,
• niedowład lub paraliż kończyn,
• brak kontroli nad zwieraczami,
• chwiejny chód.

W przypadku uszkodzeń w obrębie mózgowia można zaobserwować objawy bardziej uogólnione, a także zaburzenia świadomości:

• otępienie,
• napady drgawek,
• mimowolne skurcze mięśni,
• brak koordynacji ruchowej,
• nietypowe ruchy głowy i oczu,
• przekrzywienie głowy,
• nagłe napady pobudzenia, agresji lub lęku,
• chodzenie po okręgu.

Objawom tym towarzyszyć może także ból karku lub kręgosłupa prowokujący zwierzę do kompulsywnego drapania się albo unikania dotyku w danym miejscu.

Podobne objawy neurologiczne mogą występować także w przebiegu chorób zlokalizowanych poza układem nerwowym psa i dotyczących takich narządów jak wątroba czy nerki. Również niektóre niedobory pokarmowe, zatrucia i choroby zakaźne (w tym nerwowa postać nosówki) mogą objawiać się zaburzeniami neurologicznymi. Dlatego przed stwierdzeniem u psa choroby układu nerwowego niezbędne jest wykonanie szczegółowych badań diagnostycznych.

Rozpoznanie przyczyn zaburzeń neurologicznych

Do wdrożenia odpowiedniego leczenia niezbędne jest ustalenie przyczyn występujących u psa objawów. W tym celu wykonuje się dokładne badania krwi z uwzględnieniem parametrów biochemicznych, które mogą wykryć ewentualne choroby nerek, wątroby lub zatrucia. Lekarz weterynarii przeprowadzi także dokładny wywiad z opiekunem, wypyta o inne występujące u psa objawy oraz sytuacje, w jakich mogło dojść do uszkodzenia mózgu lub rdzenia kręgowego psa.

Kolejnym krokiem w rozpoznawaniu chorób neurologicznych u psów jest przeprowadzenie badania fizykalnego i neurologicznego. Podczas badania neurologicznego specjalista z zakresu neurologii weterynaryjnej może ustalić prawdopodobną lokalizację uszkodzenia układu nerwowego, biorąc pod uwagę:

• świadomość psa, czyli jego reakcję na otoczenie,
• badanie nerwów czaszkowych, czyli reakcję na dotyk w okolicy oczu i dźwięk oraz reakcję źrenic na światło latarki, 
• postawę i chód, czyli obecność niedowładów, paraliżu, brak koordynacji ruchowej,
• reakcję postawy i stawiania, czyli utrzymywanie równowagi i obciążanie kończyn,
• reakcję korektury, czyli sprawdzanie świadomości umiejscowienia części ciała w przestrzeni,
• badanie odruchów rdzeniowych i reakcji na ból.

Po wstępnym ustaleniu przyczyny zaburzeń neurologicznych dalsza diagnostyka opiera się głównie na badaniach obrazowych. Ocenę budowy mózgu i rdzenia kręgowego umożliwia tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Takie badania są jednak drogie i trudno dostępne, dlatego częściej wykorzystuje się RTG i USG. W zależności od występujących objawów psu można także wykonać badanie płynu mózgowo-rdzeniowego lub EEG.

Leczenie chorób neurologicznych u psów

Choroby neurologiczne to bardzo zróżnicowana grupa chorób, dlatego ich leczenie może znacząco się różnić. Postępowanie obejmować może:

• podawanie psu antybiotyków,
• podawanie leków przeciwpadaczkowych,
• podawanie leków sterydowych,
• podawanie leków przeciwzapalnych,
• przeprowadzenie operacji chirurgicznej.

W przypadku niektórych chorób rdzenia kręgowego konieczna jest także rehabilitacja lub wsparcie w postaci wózka dla psa.