Zespół końskiego ogona u psa. Objawy, diagnostyka i leczenie

Mianem ogona końskiego określa się ostatnie nerwy odchodzące od rdzenia kręgowego oraz stożek rdzeniowy. Ich wiązka przypomina bowiem koński ogon. Jej zadaniem jest unerwianie wielu narządów, takich jak jelita czy pęcherz moczowy. Dlatego gdy dochodzi do uszkodzenia stożka końcowego i dochodzących do niego nerwów, u psa pojawia się szereg objawów zwanych zespołem końskiego ogona. 

Przyczyny zespołu ogona końskiego u psa

Zespół końskiego ogona (ang. cauda equina syndrome) to określenie wspólne dla chorób neurologicznych dotyczących lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa u psa. Inaczej nazywany jest spondylopatią lędźwiowo-krzyżową, chorobą lędźwiowo-krzyżową, kręgozmykiem lub zespołem uciskowym kanału lędźwiowo-krzyżowego. Zmiany zwyrodnieniowe w tym odcinku kręgosłupa powstają najprawdopodobniej w wyniku nieprawidłowego ruchu w obszarze stawu łączącego ostatni krąg lędźwiowy i pierwszy krąg krzyżowy. Drobne urazy i tarcia w odcinku lędźwiowym kręgosłupa są przyczyną rozrostu tkanek, zniekształcenia krążka międzykręgowego i zwężenia kanału kręgowego. W zespole ogona końskiego dochodzi do ucisku tkanek na rdzeń kręgowy, korzenie nerwowe i naczynia krwionośne znajdujące się w tym odcinku kręgosłupa, co powoduje charakterystyczny zespół objawów neurologicznych.

Najczęstszą przyczyną końskiego ogona u psów są więc postępujące zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Ucisk na struktury ogona końskiego może powstać także w wyniku:

• przepukliny jądra miażdżystego,
• urazów dolnego odcinka kręgosłupa,
• nowotworów rdzenia kręgowego.

Ryzyko wystąpienia zespołu ogona końskiego

Choroba końskiego ogona rozwija się u psów stopniowo, dlatego najczęściej dotyka psów w podeszłym wieku. Do wystąpienia zespołu ogona końskiego predysponowane są przede wszystkim psy ras dużych i średnich, takie jak

• owczarek niemiecki,
• labrador,
• doberman,
• husky.

Objawy zespołu końskiego ogona

W odcinku lędźwiowo-krzyżowym znajduje się wiele nerwów odpowiadających za unerwienie tylnych kończyn (stawu biodrowego, kolanowego) oraz za mięśnie pęcherza moczowego, cewki moczowej i zwieracza odbytu. Zwyrodnienia w końcowym odcinku kręgosłupa u psa i towarzyszący im ucisk na korzenie nerwowe biegnące w kanale kręgowym może więc dawać wiele objawów neurologicznych. Do najczęstszych objawów zespołu ogona końskiego należą:

• dolegliwości bólowe przy dotyku w okolicy ogona i bioder,
• zaburzenia czucia w okolicy krocza i pośladków,
• kulawizna tylnych łap lub ich niedowład,
• zwiotczenie mięśni tylnych kończyn,
• chwiejny lub sztywny chód,
• problemy ze wstawaniem,
• unikanie chodzenia po schodach.

U psa z zaawansowaną chorobą może rozwinąć się całkowity paraliż tylnych łap oraz zaburzenia czynności zwieraczy i końcowego odcinka jelita grubego. Wywołać to może nietrzymanie moczu i bezwiedne oddawanie stolca lub przeciwnie - zatrzymanie moczu. W przypadku wystąpienia u psa takich objawów należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem weterynarii. Pies, który nie może samodzielnie oddawać moczu wymaga pilnego udzielenia pomocy.

Podobne objawy towarzyszyć mogą także wielu innym chorobom, na przykład rwie kulszowej, dyskopatii, zerwanemu więzadłu krzyżowemu, dysplazji stawów biodrowych czy spondylozie innych odcinków kręgosłupa. Dlatego postawienie odpowiedniej diagnozy i wprowadzenie leczenia wymagać będzie najpierw wykonania dokładnych badań.

Jak rozpoznać zespół cieśni końskiego ogona u psa?

Pies, u którego istnieje podejrzenie wystąpienia choroby, powinien być poddany dokładnej diagnostyce obejmującej badanie neurologiczne i ortopedyczne. Neurolog weterynaryjny sprawdzi zakres ruchu w stawach psa, stan umięśnienia tylnych kończyn, odruchy neurologiczne i sposób poruszania się czworonoga. Następnie u psa pod narkozą należy wykonać kilka zdjęć RTG obrazujących stan kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, które pozwolą wykluczyć inne przyczyny objawów. W rozpoznanie zespołu ogona końskiego u psa pomocne są także inne badania obrazowe - tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.

Jak leczyć zespół ogona końskiego u psa?

Leczenie zwyrodnień ostatniego odcinka kręgosłupa zależy od występujących u psa objawów i czasu ich trwania. W przypadku wystąpienia pojedynczego epizodu lub nawracających problemów z umiarkowanym bólem stosuje się leczenie zachowawcze. Polega ono na ograniczeniu ruchu u psa na minimum 8 tygodni i podawaniu mu leków przeciwzapalnych w zastrzykach. Leczenie zachowawcze można także uzupełnić odpowiednio dobranymi ćwiczeniami rehabilitacyjnymi. U czworonoga, u którego stwierdzono zespół końskiego ogona, należy utrzymywać szczupłą sylwetkę.

Brak poprawy po lekach, ostry ból i paraliż tylnych kończyn są natomiast wskazaniem do zabiegu chirurgicznego. Inwazyjne operacje neurochirurgiczne mogą przynieść poprawę nawet u 75% pacjentów. Niestety u kilkunastu procent psów objawy mogą powrócić. Psy po zabiegu ogona końskiego wymagają ograniczenia ruchu na 8-12 tygodni i rehabilitacji.