Przełom szóstego roku

Teorii starości jest wiele, ale żadna nie tłumaczy w sposób przekonujący tego procesu. Jedne upatrują przyczyn starzenia w uszkodzeniach materiału genetycznego, inne obarczają winą szkodliwe substancje gromadzące się w organizmie. Fizjologia psów jest podobna do fizjologii człowieka, zwierzęta te przez długi czas służyły więc do badań nad starością. Dzięki tej międzygatunkowej współpracy zarówno życie ludzi, jak i psów znacznie się wydłużyło.

PRZEDŁUŻ ŻYCIE O KILKA LAT
Najdłuższy udokumentowany czas życia psa to 29 lat, najstarszego kota uśpiono w 34. roku życia, a krowa o imieniu Modoc dożyła niemal osiemdziesiątki. Natomiast przeciętny osiągany dziś bez trudu wiek psa średniej wielkości to 14 lat. Lekarze weterynarii szacują, że pięć lat życia psa odpowiada około 36 latom życia człowieka. Natomiast pies, który dożył 12 lat, w przeliczeniu na wiek człowieka ma około 64 lat. Trzeba jednak pamiętać, że psy dużych ras żyją o kilka lat krócej niż np. jamniki.

– Proces starzenia zaczyna się średnio w szóstym roku życia – tłumaczy Krzysztof Anusz z Katedry Higieny Żywności i Ochrony Zdrowia Publicznego na SGGW, autor książki „Przedłuż życie swemu psu”. – Jeśli w tym czasie wykonamy badania laboratoryjne, np. profil biochemiczny krwi, to możemy wykryć, że parametry, które wcześniej były optymalne, teraz zaczynają się zmieniać. Między piątym a siódmym rokiem życia nie ma jeszcze objawów zewnętrznych starzenia się, ale proces już trwa. Aby pomóc psom łagodnie się starzeć, w szczecińskiej Klinice Zwierząt Domowych stworzono oddział geriatrii. – Przewidujemy, jak będzie wyglądał stan zdrowia psa za kilka lat – mówi dr n.wet. Andrzej Pępiak.

– Na początku za pomocą badań (krwi czy ekg) określamy stopień zestarzenia. Sprawdzamy metabolizm, zalecamy właściwą dietę. Określamy poziom hormonów. To jest podstawa do przedłużenia psu życia o kilka lat.

ZAUWAŻ OBJAWY
Wielu objawów starzenia się psów właściciele nie zauważają. Pojawiają się one już około siódmego roku życia. Pies, który do tej pory był bardzo aktywny, staje się spokojniejszy. Ma też mniejszy apetyt, co wynika z tego, że z wiekiem pogarszają się smak i węch. Weterynarze radzą podgrzewać starszym niejadkom posiłki, by wydobyć z nich więcej aromatów. Wraz z upływem lat pies staje się też bardziej wrażliwy na zmiany temperatury, nie chce wychodzić przy złej pogodzie. Popada w apatię, stroni od towarzystwa i nie cieszą go zabawy ani zabawki, które kiedyś lubił. Psy w podeszłym wieku gorzej znoszą też np. jazdę samochodem.

Ważnym objawem starzenia się jest zmiana rozkładu aktywności. Następuje w pewnym sensie powrót do okresu szczenięcego – pies śpi, potem je, a po jedzeniu jest aktywny. Te cykle powtarzają się bez względu na porę dnia. Szczególnie łatwo to zauważyć, gdy pies wstaje w nocy, a wcześniej nie miał takiego zwyczaju.

Objawami starzenia mogą być kłopoty z wypróżnianiem się czy mętnienie oczu. Dr n. wet. Tomasz Borkowski i lek. wet. Karolina Lutomska wskazują kolejne oznaki: problemy ze wstawaniem, częste picie i siusianie, szybsze męczenie się, przyspieszony oddech lub też nagłe powiększenie obrysu brzucha, mogące wskazywać na zaburzenia układu krwionośnego lub choroby serca.

NIE SPRAWIAJ SZCZENIAKA DO TOWARZYSTWA
Starzejące się psy trudniej przystosowują się do zmian w otoczeniu. – Każdy większy stres, np. związany z przeprowadzką, może zaburzyć równowagę starego organizmu i spowodować poważną chorobę – podkreśla Krzysztof Anusz. Czasem nie mamy jednak wyjścia. – Pozwólmy wtedy psu samemu odnaleźć się w nowym środowisku – radzi psycholog zwierzęcy Andrzej Kłosiński. – Może to trwać nawet parę tygodni. Niech w tym czasie robi, co chce, zapewnijmy mu maksymalny spokój.

Niedopuszczalne jest sprawienie staremu psu szczeniaka do towarzystwa. Jest to dla niego tak ogromne przeżycie, że delikatny system odpornościowy może się załamać. Jeśli planujemy drugiego psa, najlepiej zdecydować się na to, zanim pierwszy ukończy szósty rok życia. Gdy ma już osiem lat, może to być dla niego wręcz groźne. Jeśli jednak szczeniak już się pojawił w naszym domu, to najważniejsze, aby stary pies nie stracił dotychczasowych przywilejów. Trzeba się nim zajmować tyle samo, co do tej pory, i pozwolić psom samym ustalić zasady współżycia.

ZMIEŃ DIETĘ I OBYCZAJE
Tempo starzenia się psa wiąże się nie tylko z upływem czasu, jest także wypadkową diety, stresów i ogólnego stanu zdrowia. Pies powinien być pod opieką tego samego lekarza, gdyż tylko wtedy można na bieżąco obserwować zmiany zachodzące w jego organizmie. Od ukończenia przez psa sześciu lat należy badać go profilaktycznie raz na rok, a potem nawet co pół roku.

Według lek. wet. Rafał Szczytowskiego, specjalisty od żywienia zwierząt, wielu zmianom można zaradzić, zmieniając tryb życia zwierzęcia i sposób karmienia. Odpowiedni skład jedzenia zapewniają specjalistyczne karmy dla starszych psów. – Należy pamiętać, aby wszystkie modyfikacje w diecie naszego podopiecznego wprowadzać ostrożnie i pod kontrolą lekarza weterynarii – podkreśla Krzysztof Anusz.

Zmiany w żywieniu to jednak nie wszystko. Starszemu psu należy poświęcić więcej czasu. Niekiedy wymaga to zmiany naszych zwyczajów. Przede wszystkim starsze psy muszą częściej niż dotąd wychodzić na dwór. Przetrzymywanie moczu może bowiem doprowadzić do chorób dróg moczowych. Poza tym szczególnie w wypadku starych psów nie wolno dopuszczać do tego, by nie miały stałego dostępu do wody.

Choć starsze psy częściej muszą wychodzić za potrzebą, na spacery udają się mniej chętnie, a czasem wręcz odmawiają wyjścia. Nie należy jednak dopuszczać do tego, by starszy pies spędzał cały dzień w domu. Spacery i zabawy ruchowe są konieczne, ale muszą być dostosowane do wieku i sprawności zwierzaka.

PAMIĘTAJ: „STARY” NIE ZNACZY „CHORY”
Na starość zmienia się także psychika naszych podopiecznych, czego konsekwencją może być nasilenie się negatywnych zachowań. – Jeśli pies miał skłonności do agresywnych zachowań, to może się zdarzyć, że na stare lata zacznie gryźć – ostrzega Andrzej Kłosiński. Starsze psy są bardziej drażliwe, ale często ich zachowanie zmienia się pod wpływem bólu związanego z dolegliwościami wieku starczego. Z wiekiem nasilają się też stany lękowe. Czasami pies staje się natrętny, nie odstępuje właściciela na krok, mimo że wcześniej się tak nie zachowywał.

Czy psia starość musi być trudnym czasem dla psa i jego właściciela? – Gdyby mi ktoś pozwolił wybrać: 10 psów młodych lub 20 starych, wybrałabym 20 starych – mówi Anna Jobczyk z Łodzi, która wraz z mężem przygarnęła kilkadziesiąt psów, w tym wiele starych i kalekich. – Stary pies, jeśli tylko nie przyplącze się jakaś choroba, sprawia o wiele mniej kłopotów niż młody.

CO DOLEGA STARYM PSOM

• schorzenia ortopedyczne: zwyrodnienia kręgosłupa i chrząstek stawowych, zwapnienia krążków międzykręgowych, osłabienie ścięgien i mięśni
• okulistyczne: zaćma i jaskra starcza
• laryngologiczne: niedosłuch
• stomatologiczne: paradontoza, kamień nazębny, próchnica, ubytki zębów
• kardiologiczne: niewydolność krążenia, kardiomiopatia, zaburzenia przewodzenia w mięśniu sercowym, nadciśnienie
• wewnętrzne: niewydolność wątroby, nerek i płuc, cukrzyca
• problemy rozrodu: ropomacicze, zaburzenia hormonalne
• onkologiczne: nowotwory skóry, gruczołu mlekowego, jajników, jąder, wątroby, płuc, śledziony, kości
• immunologiczne: spadek odporności i podatność na infekcje

TAJEMNICE STAROŚCI

Każdy organizm ma zapisany w genach maksymalny czas życia – na przykład dla człowieka wynosi on około 120 lat, a dla psa około 20. Ciało odnawia się przez cały czas, wymieniając zużyte lub uszkodzone komórki na nowe. Częstej wymiany wymagają zwłaszcza komórki układu pokarmowego, komórki krwi czy naskórka. Aby organizm mógł normalnie funkcjonować, jego komórki muszą się wciąż dzielić. Następuje to tylko określoną liczbę razy, potem tracą tę możliwość.

Na przyspieszenie starzenia się mogą wpływać m.in. wolne rodniki. Są to cząsteczki związków organicznych, najczęściej tlenu, pozbawione jednego elektronu, wskutek czego w pewnym sensie niekompletne. Są one bardzo aktywne chemicznie, ponieważ „kradną” brakujące im elektrony innym cząsteczkom.

Uwalnianie wolnych rodników spowodowane jest przez różne procesy metaboliczne. Pewna ich liczba jest potrzebna, ale nadmiar jest szkodliwy – wolne rodniki uszkadzają struktury komórkowe. Prowadzi to do osłabienia żywotności i gorszego funkcjonowania komórek. Szkody te są częściowo nieodwracalne. Działaniem wolnych rodników można tłumaczyć także starzenie się mitochondriów. Mitochondria to siłownie komórki. To w nich wytwarzana jest energia potrzebna do funkcjonowania organizmu. Pochodzi ona z procesów utleniania, czyli spalania paliwa, którym najczęściej jest glukoza.

U starych myszy zaobserwowano aż 50-procentowy spadek wydajności tych komórkowych elektrowni w porównaniu z myszami młodymi! Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że stare mitochondria „przeciekają” i gubią paliwo. Efektem tego jest m.in. szybkie męczenie się starszych osobników.

Nie możemy zatrzymać naturalnego procesu starzenia się, ale możemy go opóźnić, zapewniając naszym psom zdrowy tryb życia, odpowiednią dietę i aktywność fizyczną, ograniczając stres, a także dostarczając im antidotum przeciw wolnym rodnikom. Tym antidotum są antyoksydanty (przeciwutleniacze), do których należą witaminy A, C i E, betakaroten i niektóre składniki mineralne. Substancje te mają łatwo dostępne elektrony, które bezkarnie mogą zaspokoić apetyt wolnych rodników.