Czym jest kliker dla psa i jak go używać?

„Szkolenie klikerowe” to hasło, które słyszał pewnie każdy opiekun psa. Wiele osób twierdzi, że dzięki stosowaniu klikera podczas treningu psiak może o wiele szybciej uczyć się nowych rzeczy. Sam trening przy użyciu tego sprzętu ma być także łatwiejszy dla opiekuna czworonoga. Czym jest kliker i jak prawidłowo go używać?

Czym jest kliker dla psa?

Kliker to sprzęt, który pierwotnie używany był do szkolenia delfinów. Trening zwierząt, szczególnie tych znajdujących się w wodzie, wymagał zastosowania specjalnych metod – delfina nie dało się ani zapiąć na smycz i zmusić do danego zachowania, ani w żaden sposób ukarać, gdyż zwierzę po prostu odpływało. Szkolenie wymagało więc zastosowania metod pozytywnych, opierających się wyłącznie na nagrodach. Konieczne było także opracowanie specjalnego sposobu komunikacji z takimi zwierzętami i możliwości nagradzania ich nawet z dużej odległości. Kluczem do sukcesu okazało się warunkowanie delfinów na dźwięk klikera, czyli nauczenie ich prostego schematu: komenda-wykonanie polecenia-kliknięcie-nagroda. Dzięki temu szkolenie tych wodnych ssaków stało się o wiele prostsze i zaczęło przynosić szybkie rezultaty.

Obecnie kliker wykorzystywany jest w szkoleniu wielu gatunków zwierząt, takich jak konie, foki, małpy, papugi czy zebry. Dzięki jasnej komunikacji ze zwierzęciem możliwa jest nie tylko nauka sztuczek, ale także przeprowadzenie skomplikowanego treningu medycznego. Stosowanie klikera jest także niezwykle popularne podczas szkolenia psów oraz terapii behawioralnej.

Jak wygląda kliker?

Sam kliker najczęściej ma formę obudowanej plastikiem, wygiętej blaszki, która po naciśnięciu palcem wydaje charakterystyczne „klik”. W wielu sklepach zoologicznych można także znaleźć klikery zrobione całkowicie z plastiku. Do klikera przymocowany jest zazwyczaj sznurek lub elastyczna opaska, która umożliwia wygodne zawieszenie tego sprzętu na nadgarstku podczas treningu. Koszt takiego przyrządu jest niewielki – najtańszy kliker dla psa można kupić już za 6 zł. Cena bardziej wydumanych sprzętów, na przykład połączonych z targetem czy z regulacją dźwięku, może sięgać 20-30 zł.

Podstawową cechą klikera, która wykorzystywana jest podczas szkolenia, jest wydawanie zawsze takiego samego dźwięku. To właśnie dzięki tej właściwości trening przy użyciu tego sprzętu staje się łatwy i zrozumiały dla psa. Nie trzeba więc kupować specjalnych gadżetów, by rozpocząć z psem szkolenie klikerowe. Podczas nauki sprawdzi się także metalowa zakrętka od małego słoika, która po naciśnięciu na wypukły środek wyda odpowiedni dźwięk.

Dlaczego warto używać klikera dla psa?

Kliker służy do zaznaczania pożądanych zachowań psa. Skojarzenie dźwięku klikera z następującą zawsze po nim nagrodą sprawia, że szkolony zwierzak będzie świadomie wykonywał kolejne polecenia w oczekiwaniu na przysmak lub zabawę.

Podstawową przewagą klikera nad innymi metodami (także tzw.  pozytywnymi) jest fakt, że stosując go zaznaczamy DOKŁADNIE to zachowanie zwierzaka, na którym nam zależy. Informacja ta jest komunikowana psu za pomocą prostego sygnału – czyli właśnie kliknięcia. W wielu innych metodach istnieje ryzyko, że pies może skojarzyć nagrodę z innym zachowaniem lub okolicznościami – bo np. spóźnimy się z pochwałą słowną i „zaznaczymy” w ten sposób niechcący nie to zachowanie, które chcieliśmy utrwalić.

W szkoleniu klikerowym wykorzystywany jest fenomen warunkowania bezwarunkowego i klasycznego. Pierwsze to automatyczna reakcja na określone czynniki zewnętrzne – zdarzenie, miejsce, osobę.  Z drugim mamy do czynienia, gdy zwierzę specjalnie wykonuje określone czynności, by czerpać korzyść z konsekwencji swojego zachowania. W szkoleniu klikerowym początkowo mamy do czynienia z warunkowaniem pierwszego typu (dźwięk klikera – nagroda), ale stopniowo przeradza się ono w drugie – gdy zwierzę zaczyna specjalnie oferować pewne zachowania, bo wie, że zostanie nagrodzone.

Oczywiście wydawany przez kliker dźwięk można zastąpić odpowiednim słowem, które dla psa oznaczać będzie to samo, co kliknięcie. Jednak takie rozwiązanie nie jest polecane dla początkujących. Wypowiadanie danego słowa zawsze w ten sam sposób nie zawsze jest proste. Psy są wyjątkowo wrażliwe na ton głosu człowieka – nieraz szybkie i głośne wydanie komendy jest zupełnie inaczej odbierane przez czworonoga niż wypowiedzenie tego samego słowa odrobinę innym tonem. Dźwięk klikera brzmi zawsze tak samo, dzięki czemu psiak podczas szkolenia nie musi się zastanawiać, co tak naprawdę usłyszał.

Wady i zalety szkolenia klikerowego

Szkolenie klikerowe ma wiele zalet, jednak nie jest pozbawione wad. Chcesz uczyć psa komend i sztuczek za pomocą klikera? To musisz wiedzieć!

Zalety stosowania klikera w szkoleniu psa

Jak uwarunkować reakcję psa na kliker?

Jeszcze przed rozpoczęciem szkolenia psa przy użyciu klikera należy nauczyć psiaka, co oznacza ten sygnał dźwiękowy.

Etap pierwszy. Klik = nagroda!

W celu zakodowania w psiej głowie tego prostego równania musimy zaopatrzyć się w garść drobnych, smacznych nagród i wziąć kliker do ręki. Kilka razy dziennie wykonujemy krótkie serie polegające na równoczesnym podaniu psu smakołyka i kliknięciu klikerem. W pierwszym etapie wdrażania klikera nie wymagamy od psa wykonywania żadnych komend – uczymy go tylko, że po każdym kliknięciu zwierzak otrzymuje od nas nagrodę. Taką naukę możemy wykonywać w dowolnym miejscu, początkowo starając się klikać w momencie, gdy psiak będzie nami zainteresowany. Dzięki temu czworonóg nie przegapi żadnego dźwięku i kliknięcie nie stanie się dla niego jednym z wielu hałasów w tle.

Etap drugi. Test

Jeśli na dźwięk klikera oczy psiaka natychmiastowo kierują się w stronę naszej ręki w poszukiwaniu nagrody, to zwierzak najprawdopodobniej zrozumiał, co oznacza ten sygnał. Możemy więc zacząć go stosować podczas nagradzania psa za wykonywanie prostych, doskonale mu znanych komend. W chwili, kiedy psiak skończy wykonywać wydane mu polecenie (na przykład „obrót”), od razu klikamy i tuż po kliknięciu podajemy mu nagrodę. Możemy oczywiście pochwalić psiaka za wykonanie komendy w dotychczasowy sposób, mówiąc mu „brawo” albo „bardzo ładnie”, jednak warto, by pierwszym słyszanym przez psa sygnałem był właśnie kliker.

Jeśli chcemy upewnić się, że nasz czworonóg na pewno zrozumiał nagradzanie przy pomocy klikera, możemy to w prosty sposób sprawdzić. W momencie, gdy psiak znajduje się w niedużej odległości od nas i zajmuje się czymś niezbyt wciągającym (na przykład przechodzi z kuchni do pokoju czy idzie spokojnie na smyczy), klikamy z zaskoczenia klikerem. Pies, który już doskonale rozumie znaczenie tego dźwięku, powinien natychmiast skierować swój wzrok na nas w poszukiwaniu nagrody. Takich prób nie należy jednak przeprowadzać zbyt często, gdyż w ten sposób można niechcący wzmocnić jakieś zupełnie przypadkowe zachowanie zwierzaka. Jednorazowe otrzymanie czytelnej reakcji psa w zupełności wystarczy jako test.

Jak szkolić psa przy użyciu klikera?

Jeśli nasz psiak reaguje już odpowiednio na dźwięk klikera, możemy przystąpić do właściwego szkolenia klikerowego, czyli stosować jego dźwięk podczas nauki nowych zachowań. W ten sposób wykorzystywany kliker dla psa znacznie ułatwi naukę. Pies, po każdej prawidłowo wykonanej komendzie, dostanie jasny sygnał, że właśnie o to ci chodziło! Szkolenie klikerowe to jednak nie tylko nagradzanie za prawidłowo wykonane komendy. Jak jeszcze możesz wykorzystać kliker w codziennym życiu z psem?

Kliker pomocny na spacerach z psem

Kliker dla psa idealnie sprawdzi się w codziennych sytuacjach. Spokojne mijanie psów, ignorowanie leżącego na ziemi chleba czy nawet chodzenie na luźnej smyczy to zachowania, które są pożądane przez wielu opiekunów czworonogów i warto je nagradzać! Wzmacnianie takiego zachowania jest bardzo proste przy użyciu klikera. Wystarczy, że w odpowiednim momencie klikniesz, a twój psiak w przejrzysty sposób dowie się, że to, co właśnie zrobił, zasługuje na nagrodę. Którą od razu po kliknięciu dostaje!

Kształtowanie przy użyciu klikera

Kształtowanie to metoda uczenia nowych zachowań polegająca na rozbiciu skomplikowanego zachowania docelowego na małe, proste kroki. Podczas kształtowania pies z własnej inicjatywy prezentuje różne zachowania, a wybrane z nich są nagradzane przy użyciu klikera.

Kształtowanie może być także wykorzystywane w ramach rozrywki podczas brzydkiej pogody czy zimy. Opierające się na kształtowaniu gry umysłowe skłaniają psa do myślenia, dzięki czemu czworonóg zużywa nadmiar energii o wiele szybciej niż podczas długich spacerów. Najprostsza zabawa wymaga jedynie dużego, kartonowego pudła, klikera i saszetki z nagrodami. Pudełko umieszczamy w znanym psu miejscu tak, by od razu po postawieniu zainteresowało psiaka. Przy użyciu klikera nagradzamy psa za każdą czynność związaną z pudłem. Może być to podejście, obwąchanie, czy nawet spojrzenie. Dość szybko jednak zwalniamy z nagradzaniem czworonoga i czekamy, aż sam zaproponuje nam nowe zachowanie. Ta gra wspiera w psie własną inicjatywę i zmusza zwierzaka do kreatywności!

Najważniejsze zasady szkolenia klikerowego

Szkolenie przy pomocy klikera może z pozoru wydawać się banalnie proste. Co może być trudnego w kliknięciu metalową blaszką? Jednak właściwe używanie klikera także ma swoje ważne, niezłomne zasady!

Tylko jedno kliknięcie

Jedną z najważniejszych zasad szkolenia klikerowego jest klikanie tylko raz przed wydaniem nagrody. Klikerem nie można pstrykać wielokrotnie, nawet jeśli za wykonanie komendy nagrodzimy później psa aż pięcioma kawałkami jedzenia. Poszczególne kliknięcia muszą być rozdzielone nagrodą!

Nie klikaj, jeśli nie masz czym nagrodzić

Przed każdym kliknięciem upewniaj się, że w kieszeni zostało ci jeszcze wystarczająco dużo smaczków, które możesz podać psu. Każdy brak nagrody po klikerze burzy w czworonogu budowane przez ciebie starannie skojarzenie dźwięku z nagrodą! Nigdy nie oszukuj w ten sposób psa. Brak nagrody po usłyszeniu kliknięcia to dla niego ogromne rozczarowanie – niektóre czworonogi mogą zrazić się w ten sposób do wspólnych ćwiczeń. Również przypadkowe kliknięcia powinny zostać nagrodzone! Staraj się jednak za wszelką cenę nie klikać, jeśli nie ma do tego powodów.

Kliknięcie kończy zachowanie

W psiej głowie kliknięcie oznacza „zrobiłeś dobrze, a teraz rzuć wszystko i przybiegaj, bo oto mam dla ciebie nagrodę”. Jeśli więc chcesz nagrodzić psa za wykonanie komendy „siad”, nie oczekuj, że po usłyszeniu klikera psiak pozostanie w pozycji siedzącej! Za każdym razem dobrze się zastanów, jakie zachowanie czworonoga chcesz nagrodzić. Jeśli ma być to cierpliwe pozostawanie w danej pozycji, psiak powinien usłyszeć kliknięcie dopiero po wyznaczonym przez ciebie czasie. Natomiast jeśli nauka dotyczy samego siadania, kliknąć powinieneś w chwili, w której psi zadek wyląduje na ziemi.

Nie wołaj psa klikerem

Dźwięk klikera służy do nagradzania psa za pożądanie zachowanie. Nie używaj go więc jako komendy na przywołanie. Wołany w ten sposób pies szybko nauczy się, że zapowiadające nagrodę kliknięcie następuje wtedy, gdy oddali się zbyt daleko od swojego opiekuna. Chcąc usłyszeć kliknięcie będzie więc coraz częściej od ciebie odbiegał! Kliker dla psa możesz oczywiście zastosować podczas nauki przywołania, jednak kliknięcie powinno następować dopiero, kiedy psiak znajdzie się już przy tobie.

Kiedy nie korzystać z klikera?

Szkolenie klikerowe może wydawać się idealnym sposobem na naukę nowych zachowań. Jednak zdarzają się psy, w przypadku których taki rodzaj treningu kompletnie się nie sprawdzi – i nie chodzi tu wyłącznie o psy głuche!

Nadmierne pobudzenie

Niektóre czworonogi wykazują nadmierne pobudzenie podczas treningu z wykorzystaniem klikera. Ciągłe oczekiwanie na dźwięk zapowiadający nagrodę sprawia, że są stale czujne, spięte i gotowe do akcji. Takie nastawienie nie wróży nic dobrego i często sprawia, że żyjący w ciągłym nasłuchu pies staje się reaktywny i odreagowuje swoje napięcie na otoczeniu.

Nadwrażliwość na dźwięki

Istnieją także psiaki, które są wyjątkowo wrażliwe na wszelkie gwałtowne dźwięki. Nagłe kliknięcie może u nich powodować obawę, a nawet strach. W przypadku takich czworonogów można spróbować chowania ręki z klikerem do kieszeni, by materiał wygłuszył trochę odgłos. Jednak jeśli to również nie pomoże, można zastąpić ten dźwięk cichym słowem.