Głuchy pies. Dlaczego pies nie słyszy i jak sobie z tym radzić?

Głuchota czworonoga może stanowić poważny problem nie tylko dla samego zwierzaka, ale także dla jego opiekunów. Szczególny problem dotyczy psów głuchych od urodzenia. Psiaki, które nie słyszą lub ogłuchły z czasem wymagać będą specjalnego podejścia w kwestii szkolenia i codziennego życia. Dlaczego psy głuchną? I jak komunikować się z głuchym psem?

Dlaczego pies nie słyszy?

Zdrowe psy mają doskonały słuch - rejestruje on zarówno dźwięki słyszalne dla ludzkiego ucha, jak i znacznie wyższe tony, mogące sięgać nawet 45 kHz! Piszczenie ładowarki od telefonu czy ultradźwiękowy nawilżacz powietrza, to tylko niektóre dźwięki, z których człowiek może nie zdawać sobie sprawy, a dla domowego czworonoga stanowią codzienność. Istnieje kilka sytuacji, które mogą spowodować utratę słuchu u psa. Wśród nich wymienia się najczęściej:

• naturalne starzenie się organizmu - wiele czworonogów powyżej 10 roku życia ma mniej lub bardziej osłabionych słuch,
• nawracające zapalenie uszu - szczególnie częste u psów cierpiących na alergie pokarmowe,
• stosowanie niektórych leków (szczególnie ototoksycznych antybiotyków),
• urazy głowy,
• choroby zakaźne (np. nosówka),
• polipy i nowotwory w obrębie kanałów słuchowych.

Wrodzona głuchota u psa

Głuchota u psa może mieć także charakter wrodzony i jest szczególnie częsta u psów o białym umaszczeniu lub z dużą ilością bieli w okolicy uszu. Głuche bywają białe bulteriery, białe boksery, dalmatyńczyki czy dogi argentyńskie. Dzieje się tak, ponieważ gen powodujący łaciatość ogranicza rozprzestrzenianie komórek pigmentowych w ciele psa. Komórki pigmentowe są potrzebne do prawidłowego rozwoju wewnętrznych struktur ucha, odpowiedzialnych za słyszenie. Nawet zdrowi rodzice mogą mieć głuche szczenięta. Na wrodzoną głuchotę nie są narażone psy o jednolicie białym umaszczeniu warunkowanym przez inny gen, takie jak owczarek podhalański, samojed, biały owczarek szwajcarski, maltańczyk czy westie. Gen ten powoduje biały kolor sierści, ale pozostawia ciemną pigmentację skóry, obwódek oczu i warg.

Drugim genem, który może powodować wrodzoną głuchotę, jest tak zwany gen merle, czyli gen powodujący umaszczenie marmurkowe, ale tylko wtedy, jeżeli wystąpi w dwóch kopiach u jednego psa. Pojedynczy gen merle powoduje atrakcyjne, łaciate umaszczenie, spotykane np. u collie, owczarków szetlandzkich i dogów arlekinów. Gen merle w „podwójnej dawce” może powodować nie tylko zaburzenia budowy struktur ucha, ale i oczu. Jeśli skrzyżujemy ze sobą dwa marmurki lub arlekiny, średnio jedna czwarta szczeniąt może być głucha i/lub ślepa. Dlatego Związek Kynologiczny w Polsce zabrania takich kojarzeń.

Niestety wrodzona głuchota u psa może mieć znacznie poważniejsze konsekwencje, niż utrata słuchu w późniejszym wieku. Domowe czworonogi komunikują się w dużej mierze za pomocą wydawanych przez siebie dźwięków - na przykład szczenięta oznajmiają głośnym piskiem swojemu rodzeństwu, kiedy zostały zbyt mocno ugryzione w zabawie. Dzięki temu maluchy uczą się delikatności i nabywają świadomości, że zębami mogą wyrządzić poważną krzywdę drugiemu osobnikowi. Głuche od urodzenia psy nie posiadają takiej inhibicji gryzienia i z reguły gryzą mocno, bez większych oporów, co w połączeniu z niewłaściwym wychowaniem może sprawić, że staną się niebezpieczne dla otoczenia.

Jak sprawdzić, czy pies słyszy?

Jednym z najczęściej zauważanych przez opiekunów objawów utraty słuchu psa jest jego nagłe nieposłuszeństwo. Zwierzak przestaje reagować na spacerach na wołanie, trudno jest skupić jego uwagę i sprawić, by wykonał wydaną mu komendę. Jeśli głuchota u psa staje się bardziej zaawansowana, psiak może sprawić wrażenie, jakby przestał cieszyć się na powrót opiekuna do domu - zamiast biec do drzwi na dźwięk przekręcanego zamka, podnosi się zaspany z posłania dopiero, gdy człowiek znajdzie się w zasięgu jego wzroku. Z czasem przestaje też reagować na szelest worka z karmą w kuchni i mniej boi się hałasów, które dotychczas wzbudzały w nim niepokój. Głuchnące psy, które w przeszłości bały się burzy i panikowały np. na dźwięk trzepanego dywanu na podwórku nagle nie mają z tymi dźwiękami większego problemu lub w ogóle ich nie zauważają. Zdarza się, że przy osłabionym słuchu pies nie reaguje na głos opiekuna, jednak potrafi dosłyszeć gwizdanie.

Wykrycie całkowitej głuchoty u psa nie jest trudne nawet domowym sposobem. Kiedy pies jest odwrócony tyłem, należy wydać nagły, głośny dźwięk, np. klaszczemy albo brzęczymy kluczami (nie rzucamy ich na podłogę, bo nawet głuche zwierzę może zareagować na wibracje podłoża). Jeżeli pies nie zareaguje, istnieje duże prawdopodobieństwo, że jest głuchy. Brak reakcji można zaobserwować także stojąc obok psa i wypowiadając słowo "masz", które każdy psiak doskonale zna i na które na pewno zareaguje, jeśli tylko je usłyszy.

Tym sposobem nie da się jednak stwierdzić głuchoty jednostronnej. Aby jednoznacznie stwierdzić, że pies słabiej słyszy lub całkowicie stracił słuch, trzeba przeprowadzić tzw. test BAER. Specjalny aparat bada reakcje mózgu na dźwięk podawany do ucha. Od niedawna w Polsce badanie to jest dostępne dla zwierząt.

Test BAER - badanie słuchu u psa

Badanie metodą BAER/BAEP (ang. Brainstem Auditory Evoked Response / Brainstem Auditory Evoked Potential – badanie słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu / odpowiedzi pnia mózgu na bodziec akustyczny) można przeprowadzić, gdy piesek skończy dwa miesiące. Pozwala ono sprawdzić, czy dźwięki mają możliwość prawidłowego pobudzania ośrodków słuchowych w mózgu. Polega na umieszczeniu pod skórą czterech igieł w określonych miejscach na głowie – w okolicy oczu, szyi oraz za uszami. Następnie do uszu wprowadza się przewody doprowadzające dźwięki. Badanie trwa kilka minut. Wbicie igieł nie boli, bo są one bardzo cienkie, takie jak igły używane do akupunktury. Nieprzyjemne są natomiast trzaski, które emituje się do uszu psa. Mimo to szczeniąt z reguły nie znieczula się do tego badania, natomiast w wypadku dorosłych psów zazwyczaj konieczna jest lekka sedacja. Badanie słuchu dla psa kosztuje około 200 zł.

Co zrobić, gdy pies jest głuchy?

Jak opiekować się głuchym psem?

Zwierzęta często lepiej radzą sobie z niepełnosprawnością niż my. A przynajmniej lepiej radzą z nią sobie w naszych domach. Na wolności byłoby im zapewne o wiele trudniej. Ale życie z człowiekiem, który dobrze zna swojego niepełnosprawnego pupila, powinno być prostsze. Czy jednak rzeczywiście zawsze jest? Jeśli mamy sprawnego psa, a on nagle ogłuchnie (ze starości lub na skutek choroby czy wypadku), nie jesteśmy przygotowani na to, że sporo trzeba będzie zmienić w naszym podejściu do pupila. Zwłaszcza, że taki czworonóg może radzić sobie gorzej niż zwierzak głuchy od urodzenia. Na co trzeba zwrócić uwagę, gdy pies nie słyszy?

1. Nie spuszczaj go ze smyczy

Wprawdzie zawsze to my musimy dbać o bezpieczeństwo pupila, ale dopóki słyszał, on też trochę sam na siebie uważał. Można było przynajmniej liczyć na to, że zejdzie nam z drogi, gdy podchodzimy i dzięki temu nie przydepniemy mu łapy. Albo że zareaguje na dzwonek roweru. Teraz jego bezpieczeństwo zależy wyłącznie od nas – zarówno w domu, jak i na ulicy.

Niezależnie od tego, jak perfekcyjnie wyszkolony jest nasz psiak, na ulicy musi bezwzględnie chodzić na smyczy. Nie usłyszy przecież nadjeżdżającego auta ani przywołania. Wprawdzie można – i należy – przywoływać głuchego psa gestem, lecz to się nie uda, jeśli zwierzak akurat na nas nie patrzy. Zwłaszcza że głuchnący pies często najpierw przestaje słyszeć to, co się dzieje za nim. Jeśli więc na spacerze ma zwyczaj biec przed nami, jesteśmy bez szans, by nas usłyszał… Lepiej nie ryzykować. Spuścić głuchego psa ze smyczy można wyłącznie w miejscach całkiem bezpiecznych: w ogrodzie czy innym ogrodzonym terenie bez ruchu miejskiego.

Niektórzy opiekunowie głuchych psów wykorzystują obroże wibracyjne. Psiak bez problemu wyczuje działanie takiej obroży, co umożliwia na przykład przywołanie czworonoga lub wydawanie mu prostych komend.

2. Nie przestrasz go

Głuchego psa łatwo przestraszyć. Może wtedy zareagować agresją, nawet jeśli do tej pory był łagodny jak baranek. Trzeba więc zawsze starać się podchodzić do niego od przodu, by to widział – i uprzedzać o tym innych, np. gości. Małym dzieciom może być trudno to wytłumaczyć, dlatego trzeba nadzorować ich kontakty z psiakiem szczególnie uważnie. Pilnujmy zwłaszcza, by nie dotykały znienacka jego grzbietu czy ogona. Żadnego psa nie należy zostawiać samego przed sklepem, ale głuchego absolutnie nie wolno! Wiele rzeczy może go tam przestraszyć – i kłopot gotowy.

3. Pomóż mu w relacjach z innymi psami

Zwierzak, który nie słyszy, może też nerwowo reagować na spotkania z pobratymcami. Nie należy go ich jednak pozbawiać, zwłaszcza jeśli wcześniej je lubił. Zazwyczaj jego reakcje wynikają właśnie z przestrachu. Wystarczy, że inny pies podejdzie od tyłu i zacznie go obwąchiwać pod ogonem. Gdy głuchy czworonóg poczuje nagle bliskość innego zwierzaka, może odruchowo pojawić się u niego reakcja obronna – mimo braku realnego zagrożenia. Dlatego jeśli widzimy, że do naszego pupila zbliża się inny czworonóg, ustawmy się frontem do niego, by miał szansę go dostrzec, zanim podejdzie blisko.

4. Budź go ostrożnie

Często się zdarza, że głuchego psa trzeba obudzić na spacer. Dopóki słyszał, nawet jeśli spał, zwykle się budził na dźwięk naszych przygotowań. Teraz nie ma co na to liczyć. Nie słyszy naszego wołania, a obudzenie go dotykiem może wywołać gwałtowną reakcję, z ugryzieniem włącznie. Jak to więc zrobić? Nawet gdy pies jest niemal kompletnie głuchy, czasem reaguje na głośne klaskanie blisko uszu. Nie obawiajmy się, że mocno go wystraszymy, bo on to usłyszy jak cichy odgłos… Jeśli nie zadziała, możemy wzbudzić jakiś ruch blisko niego (ale na wszelki wypadek od tyłu, z dala od zębów), np. pomachać gazetą, by dosięgnął go powiew powietrza. Oczywiście najlepiej nie budźmy psa wcale, jeśli nie ma takiej konieczności – ani głuchego, ani zdrowego!

5. Wydawaj komendy gestem

Na szczęście dla opiekunów głuchych czworonogów, wszystkie psy lepiej odbierają komendy dawane gestem niż słowami. Tylko nasze ludzkie przyzwyczajenie do porozumiewania się za pomocą mowy sprawia, że zwykle wolimy wydawać pupilowi polecenia właśnie w ten sposób. On jednak równie dobrze będzie reagował na nasze gesty. Jedynym ograniczeniem jest to, że musi mieć nawyk skupiania na nas wzroku i częstego zerkania w naszą stronę nawet wtedy, gdy jest zajęty eksploracją na spacerze. Najlepiej już od szczeniaka uczyć pupila reagowania na komendy łączone: gest + słowo. I to każdego psa, nie tylko szczenię głuche od urodzenia. Będzie nam łatwiej panować nad nim w każdej sytuacji, nawet gdy normalnie słyszy. Na przykład wtedy, gdy chcemy wydać komendę dyskretnie, bez zwracania na siebie uwagi innych osób.

6. Bądź cierpliwy dla swojego głuchego psa

Najtrudniejsze w opiece nad psem, który ogłuchł, nie są te w istocie drobne niedogodności, lecz fakt, że powinniśmy mu okazywać dużo cierpliwości. A z tym bywa różnie… Często przez długi czas zapominamy w różnych sytuacjach, że on już nie słyszy. Ciągle go po staremu wołamy: na spacer, na jedzenie, z ogrodu do domu, gdy spieszymy się do pracy i jesteśmy zdenerwowani. Trudno wtedy czasem o wyrozumiałość. A zwierzak nie rozumie, skąd nasze poirytowanie. Inna sprawa, że niektóre zachowania głuchego psa mogą działać nam na nerwy. Robi się namolny, np. wszędzie za nami chodzi i nas pilnuje – dawniej wystarczyło mu, że słyszał naszą krzątaninę ze swojego posłania. Musimy to zrozumieć i nie zakazywać mu tego. Może warto przenieść jego posłanie bliżej np. biurka, przy którym spędzamy dużo czasu?

7. Stróżuj za niego

Reakcje głuchego psa wydają się często nieadekwatne do tego, co się dzieje. Przykładowo: przychodzi kurier, pies śpi, w ogóle nie zauważa jego obecności. Po paru minutach, gdy my już zagłębiliśmy się w swojej pracy, pupil nagle wszczyna alarm. Odbiło mu? Nie. Pozbawiony słuchu, kieruje się jeszcze bardziej węchem. Skoro spał i nie widział kuriera, reaguje dopiero wtedy, gdy dotrze do niego jego zapach. Musimy takie sytuacje rozumieć, ale też je przewidywać. Bo jeśli np. nasz pies nie lubi obcych i musimy uważać, by ktoś z domowników nie oberwał rykoszetem, na skutek przeniesionej agresji, to teraz musimy być czujni dłużej – również po wyjściu kuriera.