Pies z marmuru. Skąd się bierze marmurkowe umaszczenie u niektórych ras?

Obrazek pierwszy: śródmiejski park. Alejką biegnie piękny długowłosy pies. „Lassie, Lassie!” – krzyczą za nim dzieci. Ale ten owczarek collie nie jest podobny do bohaterki filmu. Okryty jest srebrnoszarą szatą w drobne czarne łatki. Dodatkowo zdobią go rude podpalania i duża biała kryza.

Obrazek drugi: preria w Ameryce. Stado półdzikiego bydła. Wokół uwija się zwierzę o stalowoszarej sierści, na której można dostrzec nieregularne czarne plamy – umaszczeniem nieco przypomina… hienę. Jest mało efektowne, jego futro nie jest zbyt długie, ale kiedy przyjrzeć mu się bliżej, zauważymy błyszczące jasnoniebieskie oczy. To pracujący owczarek australijski. Kolor oczu sprawił, że Indianie nadali tej rasie miano psów-duchów.

Wspólne cechy

Co łączy oba te psy poza tym, że należą do ras pasterskich? Umaszczenie, zwane po angielsku „merle”, a po polsku „marmurkowe” – dlatego że jego wygląd kojarzy się z tym minerałem. To maść od dawna znana u psów pasterskich. Choć u collie i owczarków szetlandzkich poprowadzono selekcję w kierunku drobnych kropek, rozrzuconych możliwie regularnie na jasnoniebieskim tle, w rzeczywistości skala możliwości jest znacznie większa.

Każdy marmurkowy pies ma niepowtarzalny rozkład łat. Co więcej, ta różnorodność dotyczy także oczu. Mogą być niebieskie, jedno niebieskie, a drugie brązowe, w połowie niebieskie, nakrapiane, plamiste, a także… brązowe. Wszystko zależy od tego, gdzie akurat wypadnie łatka. Wygląda to tak, jakby ktoś pochlapał psa farbą.

Choć rozkład łatek u marmurków jest zwykle nieregularny, zdarzają się psy o symetrycznym ułożeniu części z nich. Intrygująco wygląda to na głowie, gdy połowa jest czarna lub czekoladowa, a połowa marmurkowa.

Marmurki widoczne i ukryte

O marmurkowym umaszczeniu decyduje gen merle, który powoduje losowe rozjaśnienie maści podstawowej, czyli np. czarnej. Najczęściej spotykane są tzw. błękitne lub niebieskie marmurki (ang. blue merle), u których podstawowa barwa czarna tu i ówdzie jest rozjaśniona do szarej. Natomiast w wypadku ras, u których występuje także umaszczenie czekoladowe, np. jamników, border collie czy owczarków australijskich, rodzą się także brązowe marmurki (red merle).

Podstawowa barwa przeplata się z rozjaśnioną do koloru kremowego, cynamonowego czy jasnobrązowego. Marmurkowe obszary nie zawsze składają się tylko z dwóch barw (szarej i czarnej lub kremowej i brązowej). Bywa, że dodatkowe geny powodują pojawienie się odcieni pośrednich. Nie jest to pożądane u psów blue merle, ale wygląda bardzo atrakcyjnie u czekoladowych.

Ponieważ gen merle nie działa na umaszczenie rude, u collie i szetlandów unika się kojarzenia psów marmurkowych i śniadych (rudych), gdyż mogą się urodzić szczenięta o niepożądanej barwie. Większość psów ma na rudym tle czarny nalot i tylko na nim widać marmurkowe łatki. Rudy kolor może się wtedy wydawać brudny. Nie tylko z tego powodu trzeba unikać kojarzenia psa marmurkowego z rudym.

Wśród border collie i mudi można spotkać także psy o umaszczeniu czysto rudym, kremowym czy biszkoptowym (takim jak u goldenów czy labradorów). W ich wypadku marmurkowatość w ogóle nie jest widoczna w sierści, lecz jedynie w kolorze oczu. Tymczasem niebieskie oko u białego lub płowego mudi jest wadą dyskwalifikującą.

Ciemna strona genu

Jeśli nie widać, że pies jest marmurkiem, można nieopatrznie skrzyżować go z innym marmurkiem, a tego robić nie należy. Gen merle ma bowiem swoją ciemną stronę. Jeśli skrzyżujemy z sobą psa marmurkowego i niemarmurkowego, statystycznie połowa szczeniąt będzie marmurkami, a połowa nie.

Jeśli jednak skojarzymy dwa marmurki, nadal połowa dzieci będzie zwykłymi marmurkami, jedna czwarta niemarmurkami, a jedna czwarta podwójnymi marmurkami. Krzyżowanie dwóch marmurków nie zwiększa więc szans na uzyskanie zwykłych marmurków, zwiększa za to prawdopodobieństwo urodzenia się… głuchych lub niewidomych szczeniąt.

Podczas gdy zwykłe marmurki są zdrowymi psami, podwójne mogą mieć w różnym stopniu upośledzony wzrok i słuch. Dzieje się tak, ponieważ w podwójnej dawce gen merle powoduje zbyt duże ograniczenie pigmentu. A z tych samych komórek, co komórki pigmentowe, formują się także struktury odpowiedzialne za słuch i wzrok.

U ras, u których powszechnie występują białe znaczenia, tak zwane irlandzkie (biała strzałka na głowie, biały kołnierz, łapy, brzuch i koniec ogona), czyli collie, border collie, szetlandów i owczarków australijskich, podwójne marmurki łatwo rozpoznać już na pierwszy rzut oka, gdyż większa część szaty jest biała. Zazwyczaj mają tylko nieliczne łatki. Ciekawe, że nawet zwykłe marmurki tych ras miewają trochę większe białe znaczenia niż ich niemarmurkowe rodzeństwo (choć nie jest to reguła).

Natomiast w wypadku ras, których przedstawiciele nie mają białych znaczeń, np. jamników, podwójne marmurki nie muszą być białe, a mają jedynie białe znaczenia. Nie znaczy to jednak, że nie są narażone na upośledzenie.

Sztuczne marmurki

Od jakiegoś czasu w Ameryce pojawiają się marmurkowe pitbule, cocker spaniele i chihuahua. U tych ras takie umaszczenie jest wynikiem całkiem niedawnej krzyżówki, w wypadku chihuahua prawdopodobnie z sheltie. Powodem takich praktyk jest, niestety, motywacja finansowa osób, które je rozmnażają.

Czym innym jest jednak hodowanie psów marmurkowych w rasach, w których ta maść występuje od wielu pokoleń. Nie jest to bowiem wymysł hodowców psów wystawowych. Zwierzęta o takim umaszczeniu od dawna funkcjonują jako psy pracujące, nierzadko w ciężkich warunkach – i doskonale się sprawdzają. Dlaczego zatem mielibyśmy nie zachować tego oryginalnego umaszczenia?

Jakie rasy mogą mieć umaszczenie marmurkowe?

Porcelanowe marmurki

Dogi niemieckie odmiany arlekin genetycznie są marmurkami, choć jakiś drugi, nieznany dotąd gen powoduje, że szare tło zostaje zastąpione przez białe. Od czasu do czasu rodzą się jednak – nieuznane – tzw. dogi porcelanowe, które są po prostu zwykłymi marmurkami.

Nazewnictwo bywa mylące również u innych ras – np. marmurkowe owczarki pirenejskie określa się jako arlekiny, a bergamasco po prostu jako psy łaciate.

Autor: Urszula Charytonik

Reklama