Psy myśliwskie. Poznaj popularne rasy psów myśliwskich!

Psy ras myśliwskich towarzyszą człowiekowi od zawsze. Nieprzeciętna uroda i przyjacielski charakter niektórych czworonogów stworzonych pierwotnie do polowań skłania wielu ludzi do zaproszenia ich na domową kanapę. Beagle’e, spaniele czy foksteriery często pełnią funkcję rodzinnych towarzyszy. Wiele osób twierdzi jednak, że trzymanie takich psów w mieszkaniu sprawi, że będą one nieszczęśliwe. Jakie są potrzeby ras stworzonych do polowań? Czy pies myśliwski męczy się w bloku i jak można zaspokoić jego łowieckie instynkty, nie biorąc udziału w polowaniach?

Żeby zrozumieć, jakie są potrzeby psów myśliwskich, należy najpierw poznać pierwotną rolę, jaką spełniały podczas polowań. Znajomość tych cech będzie podstawą do zapewnienia im odpowiednich zajęć i zadbania, by życie w roli domowego ulubieńca. Ze względu na formę, w jakiej pomagały człowiekowi w pozyskaniu zwierzyny, wśród ras psów myśliwskich wyróżnia się kilka kategorii.

Podział ras psów myśliwskich na grupy

Psy myśliwskie kształtowały się przez setki lat, głównie na dworach szlachciców, którym towarzyszyły w różnego rodzaju polowaniach. W tych czasach stawiano nacisk przede wszystkim na cechy przydatne w pracy podczas polowań, a więc zwłaszcza na trzymanie tropu i wytrzymałość. Rasy psów myśliwskich, zgodnie z podziałem FCI, zostały przydzielone do różnych grup specjalizujących się w poszczególnych zadaniach:

• legawce – aportują, wyszukują, doskonale radzą sobie również podczas polowań w wodzie,
• płochacze – naganiają zwierzynę,
• aportery – psy, których zadaniem jest aportowanie drobnej zwierzyny,
• psy gończe – jak sama nazwa wskazuje, mają predyspozycje do pogoni za dziką zwierzyną,
• norowce – pomagają przy wypłaszaniu zwierzyny zamieszkującej nory,
• tropowce – tropią zwierzynę dzięki śladom, które ta po sobie zostawiła,
• posokowce – poszukują postrzelonej zwierzyny,
• dzikarze – używane przy polowaniach na dziki,
• charty – psy o niezrównanej prędkości i doskonałym wzroku, ścigające zwierzynę na otwartej przestrzeni.

Każda z grup ma inną charakterystykę, która wpływać będzie na rodzaj potrzebnej psu aktywności i najczęściej występujących w niej problemów behawioralnych.

Legawce – wszechstronne psy myśliwskie

Legawce to najbardziej kojarzona z myślistwem grupa psów. Te obdarzone niezwykłym węchem czworonogi potrafią zarówno wskazać myśliwemu zwierzynę, jak i zaaportować ustrzelonego ptaka. Charakterystyczną cechą wszystkich psów z tej grupy jest zdolność do wykonywania stójki. Wystawiający zwierzynę pies zamierał nagle w bezruchu, intensywnie wpatrując się danym kierunku.

Od legawców wymagało się doskonałej kondycji, wytrwałości i opanowania podczas polowań. Pracujący legawiec miał za zadanie systematycznie przeszukiwać obszar polowania w galopie lub kłusie i górnym wiatrem lokalizować ukrywającą się zwierzynę.

Do grupy legawców zalicza się 37 ras psów, między innymi pointery, setery irlandzkie, setery angielskie, setery szkockie, wyżły weimarskie, wyżły węgierskie i małego munsterlandera. Psy tych ras są wyjątkowo energiczne i wytrzymałe, nie jest łatwo więc zmęczyć je fizycznymi aktywnościami. W poszukiwaniu zapachu zwierzyny potrafią także oddalać się od opiekuna na znaczne odległości.

Płochacze – psy wypłaszające zwierzynę

Praca płochaczy przypomina tą wykonywaną przez legawce. Psy grupy płochaczy przeczesują teren polowania i przynoszą myśliwemu ustrzeloną przez niego zwierzynę. Nie potrafią jednak wykonywać stójki, podczas polowania ich zadaniem jest wypłaszanie zwierząt (głównie ptaków) z szuwarów. Tak jak wyżły i setery, płochacze musiały być bardzo energiczne, wytrwałe i charakteryzować się doskonałym węchem.

Do grupy płochaczy zaliczane są między innymi takie psy myśliwskie jak cocker spaniel angielski, angielski springer spaniel oraz płochacz niemiecki. Ze względu na elegancki wygląd i miłe usposobienie, spaniele stały się popularnymi psami do towarzystwa.

Aportery – psy przynoszące ustrzelone ptactwo

Do tej grupy psów myśliwskich zaliczane są rasy zwane retrieverami. Rolą psów stworzonych do pracy w wodzie było cierpliwe oczekiwanie na zestrzelenie przez myśliwego ptaka i zapamiętanie miejsca, w którym najprawdopodobniej spadła zestrzelona zwierzyna. Po usłyszeniu odpowiedniej komendy retriever miał za zadanie zlokalizować leżące w wodzie postrzałki i przynieść je w pysku człowiekowi w nienaruszonym stanie. Pogodne, przyjazne usposobienie wobec ludzi sprawiało, że odpowiednio wyszkolony aporter mógł pracować nie tylko z właścicielem. Psiaki te chętnie szły na polowanie także z osobami, których za dobrze nie znały.

Do aporterów zaliczane jest obecnie 6 ras psów: 

• labrador retriever,
• golden retriever, 
• flat coated retriever, 
• chesapeake bay retriever, 
• curly coated retriever, 
• nova scotia duck tolling retriever.

Pierwsze dwie rasy dzięki swoim charakterom podbiły serca licznych psiarzy i stały się jednymi z najpopularniejszych psów rodzinnych. Wykorzystywane są także w dogoterapii, policji i służbach ratowniczych.

Psy gończe – ścigające zwierzynę

Psy gończe i ogary to najliczniejsza grupa psów myśliwskich – zalicza się do niej aż 71 ras psów. Zadaniem psów gończych podczas polowania było wytrwałe podążanie kłusem za zwierzyną, najczęściej w sforze składającej się z kilku do kilkunastu psów. Nieraz kilkukilometrowe pogonie wymagały od tych czworonogów niesamowitej kondycji i umięśnionego ciała. Po doścignięciu zwierzyny psy gończe osaczały ją, głośnym ujadaniem oznajmiając myśliwemu, w którą stronę ma się kierować.

Do gończych psów zalicza się takie rasy jak ogar polski, gończy polski, beagle, duży gończy gaskoński, basset czy bloodhound. Wyhodowane do życia w sforze psiaki ras gończych z założenia charakteryzują się niską agresją wobec innych czworonogów. Są także dosyć samodzielne i chętnie oddalają się od opiekuna w pogoni za ciekawymi zapachami.

Norowce – psy do wypłaszania zwierzyny z nor

Do tej grupy zalicza się psy myśliwskie wyspecjalizowane w polowaniu pod ziemią. Do zadań norowców należało wypłoszenie z nory lub zagryzienie znajdującego się pod ziemią lisa, borsuka lub jenota. Dobry norowiec musiał być niezwykle odważny, waleczny i zajadły, by pokonać drapieżną zwierzynę. Silny, zdecydowany charakter, pewność siebie i chęć walki do upadłego były szczególnie pożądane u norowców. Wyjątkowa zajadłość tych psów sprawiała, że do polowania nie można było używać więcej niż jednego psa w danym momencie. Nakręcone norowce gotowe były bowiem wzajemnie się pozabijać w ferworze walki z ofiarą.

Do norowców zaliczane są niektóre teriery, między innymi jack russell terrier, parson russell terrier, border terrier, jagdterrier czy foksterier oraz jamniki. Niezwykle trudny charakter tych psów nie przeszkadzał jednak ludziom utrzymywać wymienione rasy psów w domach. Nawet wyjątkowo samodzielne i uparte jamniki uznawane są przez wielu psiarzy za niezastąpione towarzystwo.

Tropowce i posokowce – psy do tropienia zwierzyny

Doskonały zmysł węchu charakteryzujący rasy psów z tej grupy umożliwiał im podążanie za śladem rannej zwierzyny i doprowadzanie do niej myśliwego. Gotowe do trudnej, umysłowej pracy psiaki tropią przy pomocy dolnego wiatru, czyli wychwytując z podłoża zapach krwi zostawiony przez postrzeloną zwierzynę. Są dość niezależne i niezwykle inteligentne.

Do posokowców zalicza się posokowca bawarskiego, posokowca hanowerskiego oraz alpejskiego gończego krótkonożnego. Do roli psa tropiącego można jednak wyszkolić wiele innych psów myśliwskich. Natrafiające na zapach zwierzyny czworonogi mogą podążać za nią przez wiele kilometrów. Posiadając takiego psa, należy wyjątkowo dbać, by podczas leśnej przechadzki nie zapuścił się w głąb krzaków i nie zniknął na zawsze.

Dzikarze – psy wykorzystywane do polowań na dziki

Dzikarze to psy, które musiały odznaczać się wyjątkową ciętością. Ich zadaniem było wytropienie zwierzyny i oszczekiwanie dzika aż do przybycia myśliwego lub przepędzenie go z zarośli, osaczenie i przytrzymanie tak, by myśliwy mógł oddać strzał. Z tego względu psy wykorzystywane do tej roli musiały być odważne, silne i obdarzone doskonałym węchem.

Do roli dzikarza wyszkolić można przeróżne psy myśliwskie. Największe sukcesy przy polowaniach na dziki odnoszą gończe polskie, przeróżne teriery, płochacze niemieckie i jamniki.

Charty – psy do polowań na otwartej przestrzeni

Charty to prawdopodobnie najstarsze psy myśliwskie, które hodowane były na przestrzeni wieków. Służyły do ścigania zwierzyny na otwartej przestrzeni. Ich charakterystyczna sylwetka, uwarunkowana głównie genetycznie, umożliwia im lekki, szybki bieg. Te psy myśliwskie wyróżniają się doskonałym wzrokiem i prędkością – szczególnie na otwartej przestrzeni.

Charty są zdeterminowane w pogoni za zdobyczą i absolutnie skupione na swoim celu. Na co dzień są spokojne, nieabsorbujące (jeśli oczywiście miały zafundowany kilkugodzinny spacer), nie są agresywne i z reguły są przywiązane do jednego członka rodziny.

Należy pamiętać, że polowania z chartami w Polsce są zabronione. Chcąc mieś takiego psa, należy zdobyć pozwolenie na charta.

Linie „wystawowe” psów myśliwskich

Psy myśliwskie to w większości rasy, które przeciętnemu opiekunowi psów sprawiałyby wiele problemów. Wciąż jednak cenione są za ich wygląd czy specyficzne usposobienie. W odpowiedzi na potrzeby osób, które chciałyby sprawić sobie myśliwskiego psa, ale nie zamierzają brać udziału w polowaniach, niektórzy hodowcy zaczęli promować psy, które pozbawione są silnych popędów łowieckich. Postawienie na stonowany charakter psa i większe przystosowanie do obecnego trybu ludzkiego życia sprawiło, że psy takich ras jak spaniele, jamniki czy beagle’e stały się łatwiejsze w utrzymaniu w domowych warunkach.

Najlepszym przykładem psa myśliwskiego, który niemal całkowicie zatracił swój pierwotny, myśliwski charakter, jest labrador retriever. Te niezwykle popularne psiaki, hodowane na potrzeby przeciętnych osób, zmieniły się także pod względem wyglądu. Bardziej krępe i masywne, nie potrzebują już tak dużej ilości ruchu i pracy umysłowej, co ich przodkowie. Decydując się więc na zakup rodzinnego psa myśliwskiego, warto poszukać hodowli, które oferują psy wybranej rasy przeznaczone do trzymania w domu. Dzięki temu oszczędzi się psu wiele stresu i frustracji.

Szkolenie psów myśliwskich a prawo

Psy, które pracują z myśliwymi i są szkolone głównie w tym kierunku, muszą przechodzić tzw. testy próby i konkursy pracy. Są wtedy selekcjonowane pod względem przydatności do polowań, co dalej wykorzystywane jest również w selekcji hodowlanej. Od marca 2018 r. myśliwi nie mogą już szkolić psów na żywej zwierzynie. To dla wielu organizacji prozwierzęcych i ekologów było dużym plusem, jeśli chodzi o ochronę zwierząt. Zasady dotyczące polowań reguluje natomiast Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz.U. z 2017 r. poz. 1295), obejmujące zagadnienia związane z łowiectwem, gospodarką łowiecką itp.

Kiedy jednak pies trafi w ręce „zwykłego” właściciela, nie ma on obowiązku polować z psem ani przygotowywać go do prób pracy. Na spacerach musi tylko przestrzegać wszystkich przepisów prawnych, aby uniknąć przewidzianych ustawo kar (najczęściej finansowych).

Najczęstsze problemy ras myśliwskich

Myśliwskie psy należą do ras, które potrzebę ruchu mają zapisaną w genach, a na sen przeznaczają tylko tyle czasu, ile naprawdę muszą. Są to psy wymagające uwagi opiekuna nie tylko na spacerze. Trzeba im również poświęcić sporo pracy podczas szkolenia. Ze względu na ich pobudzenie, szkolenie może sprawiać trudności niedoświadczonemu psiarzowi. Psy myśliwskie mają mnóstwo energii, którą powinny spożytkować – naturalnie – właśnie podczas długich polowań, ale też ciekawych spacerów. W związku z tym trudniej im będzie wykonywać ze stoickim spokojem kolejne polecenia, kiedy będą wychodzić jedynie na krótkie spacery.

Pies, którego opiekun nie zaspokaja potrzeb wynikających z silnego instynktu łowieckiego, będą wykazywać także wiele innych problemów. Brak ujścia dla jego energii skutkować może nadmierną pobudliwością i reaktywnością. Niszczenie przedmiotów w domu i hałaśliwe szczekanie również mogą stanowić objaw silnej frustracji. W skrajnych sytuacjach złe samopoczucie zwierzaka przejawiać się może także agresją.

Psy myśliwskie mają także dużą skłonność do ucieczek za zwierzyną. Niektóre z nich całkowicie głuchną na wołania opiekuna, jeśli tylko wyczują zapach sarny czy królika. Ciągłe prowadzenie psiaka na krótkiej smyczy również może znacząco odbić się na psychice czworonoga. Może także sprawić, że spacery z nim staną się wyjątkowo uciążliwe. Warto więc zaopatrzyć się w długą linkę i mając psa pod kontrolą, pozwolić mu na zaznanie choć niewielkiej wolności.

Jak zaspokoić potrzeby psiego myśliwego?

Psy myśliwskie niekoniecznie muszą żyć z myśliwym, który zapewnia psu regularną aktywność na polowaniach. Opiekun poszukujący aktywnego, łagodnego towarzysza rodziny również może zdecydować się na psa rasy należącej do tej grupy. Należy jednak pamiętać o specyficznych cechach psów myśliwskich, a co za tym idzie, o obowiązkach opiekuna.

Tak jak psiaki każdej innej rasy, psy ras myśliwskich mogą doskonale odnaleźć się nawet w mieście i w bloku. Czworonogi, którym opiekun zapewni odpowiednią dawkę ruchu i właściwe zajęcie, są nieraz o wiele szczęśliwsze niż psiaki trzymane na stałe w ogrodzie. Należy pamiętać, że psy ras myśliwskich cechują się specyficznymi potrzebami. Znajomość rasy i jej pierwotnego zastosowania podczas polowań pozwala na odpowiedni dobór aktywności dla psiaka.

Psie sporty zamiast polowania

Psie sporty wzorowane na pracy łowieckiej – zdobywają coraz większą popularność. Myśliwskiego psiaka można więc zabrać na zajęcia z tropienia użytkowego, szkolenie z pracy wodnej czy trening dummy (aportowanie przedmiotów). Z uzdolnionym węchowo czworonogiem można także trenować nosework. Takie zabawy warto ze zwierzakiem wykonywać regularnie, stopniowo zwiększając poziom trudności i szlifując nabyte przez psa umiejętności.

Praca umysłowa jest wyjątkowo wskazana w przypadku ras myśliwskich – psów, którym w wielu wypadkach nie można zapewnić kontaktu z prawdziwą zwierzyną łowną. Współpraca z człowiekiem i możliwość wykorzystania swoich naturalnych zdolności przynoszą psom myśliwskim ogromną satysfakcję. Dzięki nim w codziennym życiu takie psiaki sprawiają znacznie mniej problemów. Spalają także nadmiar energii zwierzaka, którego silny instynkt łowiecki nieraz całkowicie uniemożliwia opiekunom spuszczenie go ze smyczy na otwartym terenie.

Wiele z energicznych psów myśliwskich obdarzonych wspaniałą kondycją nada się także do szkolenia w agility. Nawet humorzaste teriery chętnie będą skakać przez przeszkody, o ile dobrze się je zmotywuje. Niektóre psy ras myśliwskich sprawdzą się także w podstawowym posłuszeństwie. Możliwe, że w tym sporcie nie dorównają owczarkowi niemieckiemu czy border collie, ale na pewno będą wdzięczne za możliwość współpracy z opiekunem i okazję do wspólnej aktywności.

współautorzy: Julia Dzierżak